Takenpakket waterschap verdeelt kiezer

Het takenpakket van waterschappen, de waterschapsbelasting en recreatie zijn hot topics bij de waterschapsverkiezingen van 20 maart. Dat blijkt uit een analyse die op verzoek van Binnenlands Bestuur door Citisens is gemaakt. 

Aanalyse thema’s waterschapsverkiezingen

Voor alle 21 waterschappen heeft Citisens afzonderlijke stemhulpen gemaakt. In MijnStem komen vooral die punten aan de orde waarin partijen van elkaar verschillen. Dat doen ze op de 25 stellingen die elk van de 21 stemhulpen telt, weet Anne van de Meerakker, vanuit Citisens projectleider voor de stemhulpen van de waterschappen. Belangrijk, want er moet wat te kiezen zijn, anders heeft een stemhulp geen zin. Bij het ene waterschap spelen andere discussiepunten dan bij het andere, maar er kan een top drie worden gedestilleerd die bij alle waterschappen tot politieke verdeeldheid leidt.

Het takenpakket van de waterschappen is een van die drie belangrijkste verkiezingsthema’s. ‘Moeten waterschappen zich richten op kerntaken als waterbeheer, waterzuivering en veiligheid of juist een breder takenpakket krijgen waarbij zij ook taken krijgen in bijvoorbeeld klimaatverandering, het opwekken van energie en recreatie’, verduidelijkt Van de Meerakker. ‘De waterschappen hebben scherpe afspraken gemaakt over wanneer ze energieneutraal willen werken. De discussie die nu speelt is onder meer wat ze doen met de energie die ze zelf kunnen opwekken en de grondstoffen die ze kunnen terugwinnen.

Gaan ze dat doen om als waterschap versneld energieneutraal te worden, of gaan ze het commerciëler aanpakken’, licht Van de Meerakker toe. En welke rol hebben waterschappen in het regenbestendig maken van wijken. ‘Het gaat dan over de vraag of waterschappen een actieve rol moeten pakken in het afkoppelen van de hemelwaterafvoer op het riool, of het waterschap regentonnen moet subsidiëren en of het waterschap al dan niet moet inzetten op het tegengaan van verstening van tuinen.’ De discussie tussen de aan de verkiezingen deelnemende partijen gaat dan over de vraag of waterschappen hier een actieve rol in moeten pakken of niet.

Verdeling lasten
Belasting is een tweede onderwerp waarop de deelnemende partijen behoorlijk van mening verschillen. Het gaat dan bijvoorbeeld om de verdeling van de lasten tussen inwoners, (vervuilende) bedrijven en de land- en tuinbouwsector, maar ook over het al dan niet kwijtschelden van de waterschapsbelasting voor minima.

Ook zijn er partijpolitieke verschillen in relatie tot de taak opvatting. ‘Als waterschappen duurzamer willen gaan werken of versneld energieneutraal willen worden, mag dat dan leiden tot een verhoging van de tarieven?’ geeft Van de Meerakker als voorbeeld. ‘De tarieven zijn een issue bij de verkiezingen en je ziet dat politieke partijen daar echt in verschillen.’ Recreatie is het derde belangrijke verkiezingsthema. ‘Dit staat los van de discussie of recreatie tot de kerntaak van een waterschap behoort. Hier gaat het erom of waterschappen moeten inzetten op bijvoorbeeld meer zwemwater en meer recreatiegebieden, en hoe ver ze gaan in het openstellen van waterschapsgronden. En ga je daar als waterschap dan ook extra in investeren’, licht Anne van de Meerakker toe.

Los van de top drie, is er een aantal andere verkiezingsthema’s dat tot uiteenlopende politieke standpunten bij de deelnemende partijen leidt. Zoals op het vlak van het waterpeil, de democratie en ook de waterzuivering. Bij dat laatste gaat het om de aanpak van medicijnresten in afvalwater. ‘Een wat technisch maar wel actueel onderwerp’, stelt Van de Meerakker. De vraag die partijen daarbij bezighoudt, is of de waterschappen de waterzuive ringsinstallaties moeten aanpassen (en daarin dus moeten investeren) of dat het probleem bij de bron moet worden aangepakt, zoals bijvoorbeeld bij ziekenhuizen die daarvoor dan ook de rekening krijgen gepresenteerd.

Democratische vernieuwing is eveneens een onderwerp dat leeft. Zo staat afschaffing van de geborgde zetels voor bedrijfsleven, natuurbeheer en agrariërs op de politieke agenda van diverse waterschappen, evenals de (on)wenselijkheid om inwoners de laten meebeslissen over de uitvoering van projecten. Van de in totaal 602 zetels voor het algemeen bestuur, worden er 442 rechtstreeks gekozen; er zijn daarnaast 160 geborgde zetels.

Waterpeil
Het waterpeil is een verkiezingsthema dat in twee derde van de waterschappen speelt, vooral in veengebieden. Een laag grondwaterpeil is gunstig voor de boeren, maar door inklinking van het veen komt veel CO2 vrij en verzakken huizen. ‘Gaan we voor de boeren of gaan we voor de burgers is daarbij het discussiepunt’, vat Van de Meerakker samen. Alles overziend vindt Van de Meerakker dat er bij de waterschapsverkiezingen zeker wat te kiezen valt.

‘De verschillen zijn misschien wat minder uitgesproken dan bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer of de gemeenteraad, maar je ziet echt wel heel grote verschillen in de opvatting over wat de taken zijn van het waterschap en waar ze accenten en focus opleggen. Neem bijvoorbeeld de energietransitie en het klimaatbeleid. De waterschappen maken daarin echt een keuze wat ze daarin willen doen en hoeverre ze daarin voortrekker willen zijn.’

Achter de schermen
Voor alle 21 waterschappen heeft Citisens de stemhulp Mijn Stem gemaakt. Daarin staan zo’n 25 stellingen die hoog op de politieke agenda staan en waarover politieke verdeeldheid is. Daarvoor is voor een belangrijk deel geput uit de verkiezingsprogramma’s van de deelnemende partijen. Ook is gevraagd wat het belangrijkste thema is waar de campagne zich op gaat richten. Op basis van deze informatie zijn stellingen geformuleerd. De partijen hebben zich per stelling gepositioneerd. Dat moet worden gemotiveerd zodat Citisens kan controleren of positionering en motivering met elkaar overeenkomen. De Stemhulpen zijn vanaf op 18 februari online te raadplegen.