De staat van de mens
Finalist van de BB Serious Game Top Influencers
Ik ben een rasoptimist. In mijn dromen zie ik een overheid die middenin de samenleving staat, denkt vanuit kansen en perspectief en maatwerk levert. Een overheid waarvan men zegt: “ die is ook van mij!”
En ik haal graag Aristoteles aan, die het belang van burgerschap centraal stelde in de polis, de toenmalige stadsstaat. In zijn visie was de vrijheid van de burger gekoppeld aan de vereiste dat deze zich niet afzijdig hield van de gemeenschap. Wat een prachtige, eenvoudige regel! Vrijheid die niet vrijblijvend is, maar inspanning vereist.
Het doet mij dan ook pijn te moeten constateren dat de ‘overheid’ voor vele burgers tot een anoniem, technocratisch instituut is verworden, waarin elites hun zaakjes bedisselen. En dat de organisaties die de overheid gezamenlijk vormen veel moeite hebben met het daadwerkelijk in contact staan met de samenleving, ja soms zelfs tot een nauwelijks verhuld wantrouwen aan toe jegens de burger.
Ik geloof echter ook dat in deze tijd de condities aanwezig zijn voor een fundamentele omslag in de verhouding tussen staat en mens. De decentralisatie van overheidstaken, de ontwikkeling van de informatiemaatschappij en de netwerksamenleving confronteert de overheid namelijk met het feit dat zij op vele terreinen niet meer verantwoordelijk is, dat het informatiemonopolie niet meer bestaat en dat de uit het industriële tijdperk stammende bureaucratische werkwijze niet meer voldoet. Maar bovenal is er de economische crisis die alle zekerheden op haar grondvesten doet schudden.
“Never waste a good crisis”, zei Milton Friedman ooit. Of je het verder eens of oneens bent met deze liberale denker, dit is een briljant advies. Nu is de tijd voor vernieuwing. Zou het niet prachtig zijn als de overheid leert loslaten en ruimte geeft aan de burgers. Ruimte die niet vrijblijvend is, maar verantwoordelijkheid vereist. Als de overheid stopt met het denken vanuit risicobeheersing en rechtsgelijkheid en start met denken vanuit kansen en de kracht die in ongelijkheid schuilt. En de budgetbenadering, waarin oplossingen alleen bestaan in termen van geld, inwisselt voor een visie vanuit waardecreatie. Als de democratie nieuw leven ingeblazen wordt door directe invloed voor de burger op datgene dat hem rechtstreeks aangaat. Nu is de tijd.
En er is niet zoveel voor nodig, denk ik als optimist. Vertrouwen op de kracht van de samenleving en haar zelforganiserend vermogen, dat vooral. En veel publiek leiderschap met lef, dat ook, om de doorbraken te forceren.
Johan Bouwmeester
*Lees ook columns van andere BB Top Influencer-finalisten>>
*Al LinkedIn-lid? Zoek de finalisten op in de BB Linkedin-groep of in één van de subgroepen:
Reactie op dit bericht
Dit is om verschillende redenen onzin.
Ten eerste verdenkt de heer Bouwmeester de overheid er van een instrument te zijn voor elites die hun zaakjes er kunnen regelen. Enige onderbouwing is er niet. Bouwmeester zet hier de burger die verantwoordelijkheid neemt tegenover. Zij zullen het goed doen. Dit is echter de ene elite (zo die er al is) vervangen met de andere. Want gaan alle burgers verantwoordelijkheid nemen? Nee, het zijn vooral de hoogopgeleide burgers die zullen profiteren ('verantwoordelijkheid' nemen). Een nieuwe elite is gecreeerd.
Ten tweede vindt Bouwmeester dat de staat niet meer verantwoordelijk is. Nou, neem de eerste de beste ramp - van ChemiePack tot het tegen een parkeerpaaltje aanrijden - en er wordt onherroepelijk met de vinger naar de staat gewezen. De staat had het beter moeten doen. (Wat informatie en werkwijze verder met het niet verantwoordelijk zijn van de staat heeft te maken is mij onduidelijk, en doet derhalve niet ter zake.)
Ten derde wordt de overheid verweten vanuit risicobeheersing, rechtsgelijkheid en budgetten te denken. Dat kan natuurlijk niet, volgens Bouwmeester. Nee, stel je voor dat een overheid niet nadenkt over de risico's van wat zij of haar burgers doet?! Iemand zin in nog een keer een vuurwerkramp a la Enschede? En rechtsgelijkheid! Natuurlijk hebben alle 'verantwoordelijkheid nemende burgers' van deze wereld voorrang op de rest van het plebs met hun wensen (eisen)! En moet ik nog iets zeggen over het verantwoord besteden van het overheidsbudget? Nee, toch? Als Bouwmeester deze principes graag overboord gooit ten behoeve van de 'verantwoordelijke burger', dan vrees ik voor wat de 'verantwoordelijke burger' in zijn agenda heeft staan...
En ten vierde krijgt de overheid weer een veeg uit de pan van Bouwmeester: ze doet niet aan 'waardecreatie'. Nee, dat is namelijk niet de taak van de overheid. Dat mogen bedrijven en particulieren zelf regelen. Daarin mogen ze zelf verantwoordelijkheid nemen!
Noem me maar een pessimist, want als Bouwmeester een 'optimist' genoemd moet worden, dan hebben dergelijke begrippen toch geen realitietswaarde meer.
Heeft de hofnar ook nog een bepaalde kijk op de bureaucratie? Ben daar erg benieuwd naar.
Dag Johan,
Een stukje met consistente in kop en staart.
Aristoteles was behalve gewaardeerd filosoof, onder zoeker, harde werker en pietje precies ook een slavendrijver. Hij deed zijn uitspraken in een context van grote ongelijkheid. Je eindigt ook met een oproep tot ongeljkheid. Ik wordt daar vooralsnog niet heel erg warm van.
In het stuk tussen begin en eind staan wel wat opmerkingen waar ik het mee eens kan zijn. maar de combinatie van opmerkingen is voor mij ook wel weer een beetje takkenbos.
Ik zie complimenterende reacties die van visie spreken. Ik vind het ook wel een mooi perspectief wat je schetst. Daar zou ik zomaar voor kunnen vallen. Maar ik lees een sterk neo liberaal getint verhaal en dat lijkt me een utopie. Hoe dan wel is niet zo'n eenvoudige vraag. Wellicht is wat je zegt over wat de overheid geworden is wel wat de overheid altijd was. En de vraag is of dat zo slecht was. Zowel Thorbecke als Den Uyl en anderen hebben goede dingen gebracht. Volgens mij gaat politiek en openbaar bestuur over "trage vragen" en niet over dagkoersen zoals nu vaak in 2de kamer. Niet allemaal overlaten aan de zelforganiserende krachten in samenleving dus. Dat wordt korte termijn in het kwadraat.
Ben ik pessimist? Vaak wel, maar niet op momenten dat overheid moeite doet om op welke wijze dan ook de dialoog te organiseren.
Aristoteles biedt daar overigens een aantal mooie, praktische, handvatten voor.
Dank voor jullie reacties. Dank ook voor het aanbod, Geertien, ik houd dat in gedachten en voor de linkjes, Gerd Jan.
Vrijheid die deelname vereist voor mensen die zich er niet bij voelen horen. Wat eenvoudig dat het antwoord al zolang in onze geschiedenis aanwezig is. Er zijn voorbeelden van wat je beschrijft die tonen dat wat je schrijft goed uitvoerbaar is en veel oplevert.. De uiterste consequentie daarvan is dat de overheid ook via de rechter aan de wet gehouden kan worden. Dus ook de vrijheid hebben te procederen. Dat is de komende tijd aan financiële banden gelegd.
Ik spreek vaker met de groepen die wel burger willen zijn in de zin zoals je die beschrijft maar niet goed weten hoe ze dat vorm moeten geven. Als je nog stof zoekt voor vervolgcolumns, dan kun je bij me terecht.
http://www.hetccv.nl/instrumenten/Toolkit+Veilig …
http://www.d66.nl/d66nl/item/vertrouw_op_de_eige …