Onvoldoende tijd voor raadswerk

Onderzoek werkdruk gemeenteraadsleden

De afgelopen raadsperiode blijkt het raadswerk jaar op jaar steeds meer tijd en energie te vreten. Onderzoek van Overheid in Nederland in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Raadsleden (Raadslid.nu) wijst uit dat een raadslid er op het moment 16,5 uur per week in steekt. Dat is een fractie hoger dan het meest recente tijdsbestedingsonderzoek. Uit het Nationaal Raadsledenonderzoek 2017 blijkt dat raadsleden 16,0 uur gemiddeld per week aan het raadswerk besteden. In het Nationaal Raadsledenonderzoek van 2014 kwam de tijdsbesteding nog uit op 15,9 uur per week.

De totale tijdsbesteding aan raadswerk in combinatie met een betaalde baan lijkt door de uitkomsten in het onderhavige raadsledenonderzoek naar werkdruk te stijgen. Volgens het Nationaal Raadsledenonderzoek 2014 was de totale tijdsbelasting voor raadsleden met een betaalde baan gemiddeld 45,5 uur per week. Uit de nu gehouden raadsleden enquête naar werkdruk lijkt die tijdsbesteding voor raadsleden met een betaalde baan te zijn gestegen naar ongeveer 50 uur per week. De hoofdreden voor die stijging van de werkdruk is dat raadsleden er steeds meer taken bij krijgen. In deze raadsperiode kwamen daar in 2015 de gedecentraliseerde taken op het terrein van jeugd, werk en zorg bij. In een vorige maand gehouden onderzoek van Binnenlands Bestuur en de NOS onder raadsleden gaven die aan dat het raadswerk door die extra taken in het sociaal domein omvangrijker zijn geworden. In de toekomst – onzeker nog is de invoeringsdatum – komt daar de invoering van de Omgevingswet bovenop. Dat zijn dus meer taken die moeten worden uitgevoerd in dezelfde beschikbare tijd. Vaak is dat naast een betaalde baan (72 procent) en in de regel ook in combinatie met een gezin met opgroeiende kinderen (38 procent).

Onduidelijke raadsstukken
Veel raadsleden – vier op de tien – hebben de afgelopen tijd zelf initiatieven genomen om de tijds- en werkdruk van het raadswerk te verminderen. ‘We vergaderen alleen als het over iets zinvols gaat, en raadsstukken waarbij te veel onduidelijkheid is sturen we terug naar de werkvloer’, aldus één van de respondenten.

Anderen zochten de oplossing in het laten vallen van andere bestuurstaken van verenigingen of namen gedeeltelijk ontslag bij hun werkgever. Weer anderen besloten om niet meer verkiesbaar te zijn bij de aankomende raadsverkiezingen. De meest genoemde initiatieven zijn het maken van afspraken met collega's in de fractie dan wel raad over de te behandelen onderwerpen/ beleidsterreinen, gevolgd door het maken van duidelijke afspraken in het gezin.

Scholing
Bijna de helft van de raadsleden heeft in de politieke partij of achterban een beroep hebben gedaan om de werkdruk te verminderen, bijvoorbeeld door de inzet van zogeheten burgerraadsleden. Veel raadsleden vinden dat de raad of de griffie meer zou kunnen en moeten doen om de werkdruk te verminderen, zoals het experimenteren met andere vergadermodellen, scholing op het gebied van de wijze van vergaderen en debatteren en het invoeren van termijnen voor het aanmelden van agendapunten en moties.

Lessen en tips voor nieuwe raadsleden
• Afspraken maken over werk- en taakverdeling
• Keuzes maken, selecteren en prioriteiten stellen
• Focus op de hoofdlijnen; probeer niet alle dossiers bij te houden
• Leer snel en selectief te lezen;
• Generalist en duik niet in de details
• Pick your battles: alles doen is niet mogelijk
• Regel voldoende ondersteuning
• Zorg voor voldoende ontspanning
• Dwing ambtenaren korte en bondige stukken te presenteren

Verantwoording 
Voor de enquête zijn 8.268 raadsleden benaderd. Daarvan hebben 1.852 raadsleden de enquête ingevuld geretourneerd. De respons komt daarmee op 22,40 procent van de (actieve) gemeenteraadsleden.