Wie gaat de nieuwe Thorbecke worden?

De lokale democratie heeft groot onderhoud nodig, zo niet enkele ingrijpende wijzigingen. Maar niemand neemt het voortouw. Er is daarom dringend behoefte aan een nieuwe Thorbecke, ‘iemand die de verschillende maatschappelijke opgaven die op het bordje van lokale besturen liggen (Omgevingswet, energietransitie, jeugdzorg) met gevoel van urgentie benadert.’

Dat stellen René Cuperus en Frank Speel in een essay als reflectie op de op de discussies en uitkomsten van de mede door Binnenlands Bestuur georganiseerde Thorbecke 2030-bijeenkomsten, een vijfdelige debatreeks over de toekomstagenda voor de vernieuwing van de lokale democratie.

 

Hunkering

Zij constateren dat het in veel, zo niet alles wat er gebeurt tussen rijk, regio’s en gemeenten ontbreekt aan consensus. ‘Er is dringend behoefte aan iemand die in dit bewegende krachtenveld van het lokaal bestuur enige orde en structuur kan aanbrengen’, aldus Cuperus en Speel. ‘Een regievoerder.’

Het lijkt volgens hen wel of er een soort hunkering naar een moderne Thorbecke bestaat. Er wordt gemorreld aan de tweehonderd jaar oude indeling en spelregels tussen gemeenten, provincies en natiestaat. Wat zij zien is dat er veel verandert, en tegelijk ook heel weinig. ‘De lokale democratie is aan de ene kant de grote experimenteerruimte voor burgerparticipatie, maar aan de andere kant worden er al decennialange debatten gevoerd – bij voorbeeld over een eigen lokaal belastinggebied of over regionaal bestuur – waar maar geen consensus over wil groeien. Komt het door die ogenschijnlijke surplace dat men een nieuwe Thorbecke zoekt om doorbraken te forceren en iets in beweging te zetten?’

 

Casting

Maar wie zou die nieuwe Thorbecke van onze tijd zijn, zo vragen zij zich af. Moet er qua casting worden gedacht aan een hoogleraar staatsrecht of ­lokale democratie die het staatsbestel, en dan met name het lokaal bestuur bij de tijd gaat brengen? Minstens zo belangrijk als de vraag wie dat moet gaat doen, vinden ze de vraag: wat die nieuwe Thorbecke dan moet gaat doen. Aanknopingspunten zijn wellicht te vinden in wat er uit de debat-estafette Thorbecke 2030 kwam rollen. ‘Wat allereerst opviel aan die bijeenkomsten was dat steeds opnieuw de tegengestelde krachten die op de lokale democratie inwerken aan de orde kwamen. Aan de ene kant democratische vernieuwing en burgerparticipatie, aan de andere kant de sterke druk richting meer bestuurskracht. Met die spanning tussen bestuurlijke slagkracht en democratische vertegenwoordiging heeft elke gemeente te maken’, aldus de auteurs.          

 

Team

De vele verschillende, soms botsende visies die er zijn, maken de noodzaak voor een regievoerder die gezaghebbend leiding kan geven aan een inspirerende toekomstagenda alleen maar groter. Er is in hun ogen dringend behoefte aan een ‘nieuwe Thorbecke’.  ‘Of beter nog: aan een Team Thorbecke.’
 

Lees het volledige essay in Binnenlands Bestuur nr. 1 van deze week