Ware of valse liefde voor burgers

De overheid heeft de wijsheid niet in pacht. Burgers bieden een arsenaal aan kennis en kunde waar de bestuurders en ambtenaren een veel grotere beroep op zouden moeten doen. De burger is aan zet. Ruim 50 jaar verzorgingsstaat heeft een stempel gedrukt op het handelen van Rijk, provincies en gemeenten. Maar de tijd dat de overheden de problemen in de samenleving naar zich toe trekt is voorbij, mede onder druk van de bezuinigingen. De overheid moet meer overlaten aan de burgers. Over het thema ‘Vertrouwen in de burger’ houdt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) woensdag in Den Haag een debat. Dit najaar brengt WRR-lid en oud-minister Pieter Winsemius een rapport met deze titel uit, waarin politici en ambtenaren adviezen krijgen hoe beter gebruik te maken van kennis, kunde en voorkeuren van (individuele) burgers.
Een pleidooi voor meer leunen op de kracht van de burger.. 

In de zoektocht naar mogelijke bezuinigingen zijn gemeenten bijna zonder uitzondering te rade gegaan bij hun burgers. Die mochten meepraten. Maar de raad besliste. Als puntje bij paaltje komt wil de lokale politiek de touwtjes graag in handen houden.

Ben van Essen, strateeg bij de afdeling Strategie en Innovatie van de provincie Limburg, vraagt zich af of de overheid met ‘ware’ of ‘valse’ liefde de eigen verantwoordelijkheid van burgers wil versterken. ‘Met welk motief wordt de zelfsturing van burgers bepleit? Als het alleen maar is: wij kunnen het als overheid nu niet betalen, zoekt u het maar uit, gaat het niet werken. Wie is eigenaar van de problemen? De raad of de burger? De overheid kan de problemen niet meer alleen oplossen. Dat komt niet alleen doordat er minder geld is. De rol van de raad, de overheid zal moeten verschuiven van bepalen naar faciliteren, soms ondersteunen en soms regisseren. En we moeten dus op zoek naar een echte actieve rol van de burger.’ Van Essen is ook voorzitter van de Limburgse vereniging van kleine kernen, een verzameling van 90 bewonersorganisaties en dorpsraden. ‘Dit thema, de zelfverantwoordelijkheid van burgers, is onze corebusiness.’

Lastig

Van Essen wijst er op dat het niet alleen gaat over de inrichting door burgers van een pleintje of een speeltuintje in hun buurt. ‘Het gaat om het gezamenlijk organiseren van sociale activiteiten, het samen oppakken van ouderenzorg, problemen in de buurt waarbij groe- pen mensen dat voor elkaar oppakken.’

Een lastig probleem is dat de overheid de last van 50 jaar verzorgingsstaat met zich mee torst. ‘Als je 50 jaar lang hebt gezegd: oh, er is een probleem, geef dat maar aan mij dan los ik dat voor u op, dat laat je niet zomaar los.’

Bovendien hebben bestuurders, politici en ambtenaren de idee dat de burger al veel ruimte wordt geboden, door inspraak en andere vormen van burgerparticipatie. ‘Dat zijn denkbeelden uit de vorige eeuw. Als we daarmee op weg gaan om burgers zelfsturing te geven, gaat het geheid fout. Wat nodig is dat burgers, gemeenteraden, colleges en ambtenaren op hetzelfde moment de kanteling maken naar een samenleving met een betekenisvolle rol voor de burgers. Als burgers dus met een oplossing bij het loket komen, kan een ambtenaar niet zeggen dat het niet past in de regels. Wanneer dat gebeurt, valt de keuze voor zelfsturing dood.’