VNG krijgt ongeduldig baasje

Jan van Zanen volgt komende woensdag Annemarie Jorritsma op als voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Een wethouder, een burgemeester en een raadslid laten hun licht schijnen over de 53-jarige burgemeester van Utrecht.

Het voorzitterschap van de VNG is Van Zanen volgens VNG-vicevoorzitter en CDA-burgemeester van Nijmegen Hubert Bruls op het lijf geschreven. ‘Hij kan goed omgaan met klein en groot en voelt zich nergens te groot voor. Dat straalt hij ook uit. Maar het is wél een forse uitdaging hoor voor de burgemeester van Utrecht. Je doet de VNG er niet even bij. Je bent namelijk niet alleen voorzitter van de vereniging maar ook het eerste gezicht naar Den Haag. Dat kost tijd, meerdere dagdelen in de week.’

Jovialiteit als masker
Tijd die Van Zanen moet gebruiken om een ferme voorzitter te zijn, zonder Den Haag van zich te vervreemden. ‘Dat is de grootste valkuil voor iedere voorzitter van de VNG’, aldus Bruls. ‘Een voorzitter moet op momenten richting Den Haag de belangen en het geluid van de gemeenten laten horen en zijn tanden laten zien. Dat wordt verwacht en dat is soms nodig. Maar je moet altijd de verbinding blijven houden. Want er moeten ook zaken gedaan worden met het rijk.’ Die balans vinden is geen sinecure, aldus Hubert Bruls. ‘Gemeentepolitiek is doorgaans praktisch van aard. Den Haag is harder. De partij-ideologische strijd speelt een rol. Dat merk je in contacten met departementen. Het gaat er steviger aan toe.’ Volgens Bruls kan Van Zanen bij uitstek die VNG-voorzitter met twee gezichten zijn: ‘Hij is joviaal, maar dat wil niet zeggen dat hij met zich laat dollen. Hij is wel heel scherp hoor. Ik denk weleens dat zijn jovialiteit maskeert voor de buitenwacht dat hij scherp en soms zelfs hard kan zijn.’

Niet zuur
Van Zanens jovialiteit is volgens Herbert Raat, die als wethouder in Amstelveen met Van Zanen in een college zat, een excellent middel om de verhoudingen binnen de gemeenteraad en het college werkbaar te houden. ‘In die zin is hij echt een onmiskenbare VVD’er hoor. Je kunt zeggen: het is snel oppervlakkig, maar de zaken worden niet onnodig geproblematiseerd en mensen niet zuur gemaakt.’ Humoristisch en benaderbaar, maar ook ongeduldig, weet wethouder Raat. ‘Dat kan mensen op de zenuwen werken en misschien heeft hij er soms zelf ook last van. Dat is wel een gevaar.’  Het Utrechts raadslid Marleen Haage herkent ‘s mans ongeduld en soms zijn felheid. ‘En ik ben benieuwd hoe dat past in de VNG’, zegt de PvdA-aanvoerster in Utrecht. ‘Zijn ongeduld past wel een beetje bij de Utrechtse raad. We zijn jong en ambitieus en soms ook ongeduldig. En Van Zanen is dat ook. Als een debat hem te lang duurt, dan zie je dat aan zijn nonverbale communicatie. Dan gaat hij zuchten en jagen. Ik vind dat zelf wel leuk, want ik houd ook niet van langdradige verhalen. Maar de VNG? Daarin zitten vierhonderd gemeenten met al hun verschillende belangen. Zo’n club is per definitie stroperig.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 11 van deze week.