‘VNG en IPO moeten zich niet voor kabinetskarretje laten spannen’

Het dringende advies van oud-VNGhoofddirecteur Joop van den Berg aan de top van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is klip en klaar. Gemeenten en provincies moeten uitsluitend een financieel bestuursakkoord sluiten. ‘Ik zou zeggen terug naar de oorsprong van de bestuursakkoorden: alleen over financiële onderwerpen. Andere kwesties zijn het werk van de wetgever. Maak je toch inhoudelijke afspraken, dan breek je als VNG en IPO de weerstand in beide Kamers tegen de kabinetsplannen. Het kabinet kan je dan gebruiken door er op te wijzen dat er afspraken zijn gemaakt met de belangenorganisaties. Je maakt jezelf dan afhankelijk van toevallige meerderheden in de Kamer. Daar moet je je als VNG en IPO niet in willen begeven’, waarschuwt Van den Berg die van 1996 tot 2002 hoofddirecteur was van de VNG en toen werd opgevolgd door de huidige hoofddirecteur Ralph Pans.

Kabinet en VNG overleggen dezer dagen over nut en noodzaak van een bestuursakkoord. Minister Donner (CDA) van Binnenlandse Zaken vindt dat een bestuursakkoord ‘dienstbaar moet zijn aan de veranderingen die het kabinet beoogt.’ In een bestuursakkoord maakt het kabinet met provincies respectievelijk gemeenten afspraken over de gezamenlijke uitvoering van de doelstellingen uit het regeerakkoord.

Volgens Donner is een bestuursakkoord een middel en geen doel. VVD- Tweede Kamerlid Willibrord van Beek windt er geen doekjes om. ‘Een bestuursakkoord is niet zinvol als we de beweeglijkheid die nodig is in het openbaar bestuur verkleinen door alleen ieders rechten en plichten op te schrijven. Dat gebeurde in het bestuursakkoord dat het vorige kabinet heeft gesloten. Een bestuursakkoord is zinvol als de beweging wordt gezocht om tot nieuwe afspraken te komen.’

De liberalen willen daarom dat in een bestuursakkoord alle bestuurlijke afspraken uit het regeerakkoord over de andere onderlinge verdeling van taken en het verminderen van de bestuurlijke drukte worden vastgelegd. ‘Het is een samenhangend pakket, geen cafetariamodel. Als men zegt: we willen wel de winst uit het regeerakkoord maar we gaan ons tot het uiterste verzetten tegen de verliesposten dan is het afsluiten van een bestuursakkoord hopeloos tijdverlies’, aldus Van Beek.

Deelgemeenten

Van Beek noemt het plan van het kabinet om de deelgemeenten in Amsterdam en Rotterdam op te heffen als voorbeeld van een afspraak uit het regeerakkoord die thuishoort in een bestuursakkoord.

Oud-VNG-hoofddirecteur Joop van den Berg plaatst hier kanttekeningen bij: ‘Je kunt niet van de VNG verwachten dat die meewerkt aan het doorbreken van iets wat de gemeentelijke bestuursvrijheid is. Je kunt niet tegen Amsterdam en Rotterdam zeggen: ik verbied u om deelgemeenten te hebben. Dat is een raar soort centralisme.

Volgens de wet gaan gemeenten hierover. Als gemeenten zelf hun leven moeilijk willen maken, moeten ze dat zelf weten, dunkt mij. Als je als koepelorganisatie afspraken hierover in een bestuursakkoord accepteert, kom je aan de bevoegdheden van de decentrale autonome overheden. Dat gaat echt te ver.’ 

VNG wil afspraken over decentralisatie
De VNG wil in een bestuursakkoord met het kabinet afspraken maken over de uitvoering van decentralisatie van taken. De koepel beschouwt het afsluiten van een bestuursakkoord als een instrument. Het moet er voor zorgen dat gemeenten voldoende middelen krijgen om taken uit het regeerakkoord uit te voeren, dat departementen niet ieder voor zich gemeenten met regels en voorschriften bestoken en om vrije beleidsruimte voor gemeenten vast te leggen. ‘We willen geen hele grote kerstboom. We richten ons op de hoofdzaken’, aldus VNG-hoofddirecteur Ralph Pans. De VNG heeft deze week haar wensen bij het kabinet ingediend.

Naar verwachting besluit het kabinet vrijdag 17 december welke vorm een bestuursakkoord moet krijgen. Pans: ‘Een bestuursakkoord moet natuurlijk toegevoegde waarde hebben. Het heeft echter geen zin als er taken worden overgedragen zonder voldoende geld en beleidsruimte. Dat is ook in het belang van burgers, want als je alles in de silo’s van departementen blijft doen verspil je de mogelijkheden om tot besparingen te komen en gaan de bezuinigingen veel meer ten koste van burgers.’