Vervroegd stemmen: 10.000 extra stembureauleden nodig

Er zijn nog eens 10.000 extra stembureauleden nodig, bovenop de 70.000 die voor de Kamerverkiezingen in maart nodig zijn. Dat heeft alles te maken met de mogelijkheid tot vervroegd stemmen. Gemeentekoepel VNG, de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken en het Nederlands Genootschap van Burgemeesters maken zich zorgen over het stemproces.

Vier stembureauleden

Maandag 15 en dinsdag 16 maart gaan in alle gemeenten een beperkt aantal stemlokalen open om eerder stemmen mogelijk te maken. Op de ‘echte’ verkiezingsdag – woensdag 17 maart – zijn alle stemlokalen in alle gemeenten open. In verband met corona zijn per stemlokaal vier in plaats van drie stembureauleden nodig. Daarom zijn er op de verkiezingsdag zelf al 70.000 stembureauleden nodig. Voor het vervroegd stemmen moeten nog eens 10.000 extra stembureauleden worden ingezet, antwoord minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken op Kamervragen van Harry van der Molen (CDA).

Reservelijst

Daarnaast moeten gemeenten een reservelijst moeten bijhouden, voor het geval er op de verkiezingsdag stembureauleden uitvallen wegen ziekte of corona-gerelateerde klachten. ‘Ervaringen van de herverdelingsverkiezing leren dat gemeenten rekening moeten houden met een reservelijst van minimaal tien procent van het aantal benodigde stembureauleden’, aldus Ollongren.

Stemproces onder druk

VNG, de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken en het Nederlands Genootschap van Burgemeesters stellen in een brief aan de Tweede Kamer dat het stemproces door onder meer de mogelijkheid tot briefstemmen en vervroegd stemmen onder grote druk staat. ‘Wanneer er nu tot nog meer veranderingen wordt besloten dan het huidige wetsvoorstel (Tijdelijke wet Tweede Kamerverkiezing covid-19, red) regelt, kunnen gemeenten niet waarborgen dat het stemproces zorgvuldig verloopt en de uitslag betrouwbaar tot stand komt. Daarom roepen de VNG, de NVVB en het NGB de Tweede Kamer met klem op om niet tot verdergaande maatregelen te besluiten.’

Briefstemmen

Gemeenten willen briefstemmen voor 70-plussers mogelijk maken. 'Maar het is niet uitvoerbaar voor iedereen die dat graag zou willen', zo laat een woordvoerder van de VNG weten. Het minium aantal stemlokalen dat gemeenten op 15 en 16 maart moeten openstellen, moet ook niet worden verhoogd. Dat aantal hangt samen met het aantal kiesgrechtigen in een gemeenten, en varieert van een stemlokaal tot twintig. 'Wij willen dat dit voorgestelde wettelijke minimum nu in stand wordt gehouden en vragen de Tweede Kamer met klem niet te besluiten dat dit minimum omhoog moet', aldus de woordvoerder. 'Gemeenten moeten dan maar zien of ze genoeg locaties kunnen vinden die op zowel 15 als 16 maart kunnen worden gebruikt als stemlokaal. Het nu gestelde minimum is daarom wat ons betreft dus tegelijkertijd het maximum. Als we dit realiseren is de rek er echt uit. Bij meer maatregelen wordt de uitvoering uit het oog verloren.'

Risicogroepen

De verwachting is dat er minder ouderen zich als vrijwilliger zullen melden, ook al kunnen personen uit risicogroepen ook stembureaulid zijn. De burgemeester van Leiden, Henri Lenferink, heeft de 70-plussers in zijn gemeente afgeraden zich als stembureaulid aan te melden. Aanvankelijk was de boodschap dat 70-plussers niet meer welkom waren als stembureaulid. Na ophef daarover, is de boodschap verandert in een 'dringend advies'. Volgens de minister is geen sprake van leeftijdsdiscriminiatie. Die oproep is bedoeld om de gezondheidsrisico’s in overweging te nemen bij de keuze om zich aan te melden als stembureaulid, schrijft Ollongren in reactie op Kamervragen van Gerrit Jan van Otterloo (50Plus). ‘Weliswaar raadt het RIVM mensen uit risicogroepen (onder wie ook 70- plussers) aan om extra voorzichtig te zijn, maar uitgangspunt is dat zolang er consequent en volgens de bestaande richtlijnen en procedures wordt gewerkt, ook een persoon die wat het coronavirus betreft behoort tot een risicogroep, lid van een stembureau kan zijn.’ Voordat stembureauleden aan de slag gaan, moeten gemeenten bij elk van hen een gezondheidscheck afnemen. De minister kan en wil stembureauleden niet verplichten tot een coronatest. Wel volgt ze de ontwikkelingen rondom sneltesten en ‘bezie of zich hier nieuwe mogelijkheden voordoen waar stembureauleden vrijwillig gebruik van zouden kunnen maken.’

Studenten

Het ministerie is vorige week een wervingscampagne begonnen voor stembureauleden. Het rijk, provincies en waterschappen roepen hun ambtenaren op zich als stembureaulid aan te melden. Omdat verwacht wordt dat er zich minder ouderen dan voorheen zullen aanmelden als stembureaulid, worden in de wervingscampagne nadrukkelijk jongeren en studenten opgeroepen zich aan te melden. Ollongren is in overleg met de Landelijke Kamer van Verenigingen (LKvV), de VSNU, de Vereniging Hogescholen, ISO en LSVB om te kijken hoe studenten het beste kunnen worden bereikt.

Minder stembureaus

Veertien gemeenten hebben inmiddels voldoende stembureauleden en tellers gevonden, zo laat de minister aan de Kamer weten. Het gaat onder meer om Amsterdam, Den Bosch, Groningen, Bunschoten, Tynaarlo en Doesburg. In Groningen wordt wel het aantal stembureaus – ten opzichte van het aantal stembureaus bij de Statenverkiezingen – teruggebracht. Vijftig andere gemeenten verwachten in maart minder stemlokalen te kunnen openen, zo antwoordt de minister op Kamervragen van Ronald van Raak (SP). 64 gemeenten verwachten meer stemlokalen te kunnen inrichten dan tijdens de Kamerverkiezingen van 2017. Nog eens tachtig gemeenten schatten in evenveel stemlocaties te hebben als in maart 2017. 121 gemeenten kunnen daarvan nog geen inschatting maken. Volgens de minister zijn gemeenten nog druk bezig met de inventarisatie naar geschikte stemlokalen. In januari gaat de minister opnieuw aan alle gemeenten vragen hoe de zoektocht naar corona-proof stemlocaties verloopt.