Vertrouwen burgers herstellen is cruciaal

Het participatiebeleid van Utrecht kent een lange traditie met mooie en geslaagde voorbeelden. Het is echter niet alleen rozengeur en maneschijn. ‘Ook bij ons gooien problemen roet in het eten.’ 

Schaduwdemocratie

Dat stelde de Utrechtse burgemeester Jan van Zanen donderdagmiddag op het nieuwjaarevenement Kompas 2016: In naam van de burger! van Binnenlands Bestuur. ‘Een uitdaging voor het gemeentebestuur is om zo veel mogelijk verschillende groepen bewoners te bereiken en bij plannen te betrekken.’ Een bekend fenomeen is immers dat het vaak dezelfde mensen zijn die participeren. Dat betekent volgens Van Zanen overigens niet dat er een soort schaduwdemocratie ontstaat, waar een groep mondige burgers het voor het zeggen heeft.

Geen wassen neus

Desondanks doet Utrecht er alles aan om de betrokkenheid te verbreden. ‘Maar een deel van onze inwoners heeft helaas weinig vertrouwen in politiek en in democratische processen. Herstel van het vertrouwen daarin vraagt om een langdurige inspanning, waarbij de burgers er telkens weer in de praktijk van moeten worden overtuigd dat participatie geen wassen neus is maar een serieuze zaak’, benadrukte de Utrechtse burgemeester. 'Een grotere betrokkenheid van inwoners kan leiden tot een groter vertrouwen in onze lokale democratie.' 

Rol raad

De gemeenteraad heeft daarbij in de ogen van Van Zanen een belangrijke rol. Het komt nog al te vaak voor dat participerende burgers en initiatiefnemers zich pas tot raadsleden wenden als een participatietraject is vastgelopen. Utrecht experimenteert nu met de vorming van driehoeken, waarin naast initiatiefnemers en ambtenaren ook raadsleden zitting hebben.

Stokje overnemen

Ook op andere vlakken is er volgens Van Zanen nog een wereld te winnen. ‘Mensen die hun verantwoordelijkheid nemen, vragen van professionele organisaties dat die als dat nodig is ook even soepel het stokje overnemen. Mensen willen dus bijvoorbeeld best als buurtwacht optreden. Maar dan moeten ze er wel op kunnen rekenen dat de overheid, de politie in dit geval, helpt als er echt iets aan de hand is. En in alle eerlijkheid: aan dat het stokje overnemen door de professionele organisaties, daar mankeert het op dit moment soms wel eens aan.’

Initiatievenfonds

Met de in 2010 vastgestelde Utrechtse Participatiestandaard heeft Utrecht een richtlijn die aangeeft in welke stappen en op welke manier bewoners, ondernemers, organisaties en professionals eerder en beter bij beleid en projecten kunnen worden betrokken. Daarnaast organiseert de Domstad stadsgesprekken, zoals over de fiets. Die heeft onder meer geleid tot een experiment met een ‘groene golf’ voor fietsers. Er is ook een Initiatievenfonds om initiatieven van inwoners financieel te ondersteunen.