Veel beleid niet succesvol
De effecten van het aanpassen van bekostigingssystemen, het privatiseren en verzelfstandigen van voorzieningen, het invoeren van vormen van concurrentie en het fors opschalen van instellingen zijn over het algemeen teleurstellend.
Alle veranderingen, reorganisaties en hervormingen sinds 1980 ten spijt, veel geholpen hebben ze niet om de productiviteit in de publieke sector te verbeteren. En toch was dat vaak wel de uitdrukkelijke bedoeling. In plaats van een productiviteitsverbetering laten veel sectoren zelfs een verslechtering zien.
Het is de treurige conclusie van de onderzoekers Jos Blank en Alex van Heezik van IPSE Studies. Zij namen de beleids- en productiviteitstrends van vijftien publieke voorzieningen onder de loep in de periode 1980 tot heden. Met die vijftien voorzieningen is een groot deel – circa 90 procent – van de totale kosten voor de Nederlandse publieke dienstverlening gemoeid.
Dieptepunt
De effecten van het aanpassen van bekostigingssystemen, het privatiseren en verzelfstandigen van voorzieningen, het invoeren van vormen van concurrentie en het fors opschalen van instellingen zijn volgens hen over het algemeen teleurstellend. Ja, er worden ook successen geboekt. In sommige sectoren is de productiviteitgroei zelfs bovengemiddeld. Maar van de vijftien sectoren kennen slechts zes een hogere productiviteitsgroei dan het gemiddelde van de Nederlandse economie – 0,4 procent – over die periode van veertig jaar.
Een dieptepunt vormt de rechterlijke macht. Daar is de productiviteit blijkens de studie de afgelopen vier decennia met gemiddeld 2,1 procent gedaald. Ook het onderwijs, met uitzondering van het wetenschappelijk onderwijs, scoort negatief. En datzelfde geldt voor de politie, zij het in net iets mindere mate.
Zeldzaam
Positieve beleidseffecten blijken in de publieke sector vrij zeldzaam. Veel instrumenten hebben geen of hooguit een beperkt (tijdelijk) effect. Zo levert het sleutelen aan de bekostigingssystemen nauwelijks productiviteitseffecten op. En prestatiebekostiging dan? Dat werkt alleen als die wordt gekoppeld aan duidelijke prestaties. Het hoger beroepsonderwijs is er volgens de onderzoekers een voorbeeld van. Maar een dergelijk effect treedt dan weer niet op in andere sectoren waar een vorm van prestatiebekostiging werd ingevoerd. Wijzigingen in eigendomsverhoudingen of meer autonomie sorteren evenmin veel effect. Slechts in die sectoren waar dat gekoppeld was aan vormen van concurrentie lijkt dat volgens de onderzoekers zoden aan de dijk te zetten, bijvoorbeeld op het gebied van energie. Schaalvergroting is in een aantal sectoren succesvol geweest, maar het beleid is op dit punt volgens de onderzoekers veel te ver doorgeschoten – met name op het gebied van onderwijs, politie en zorg. Sterker nog, het levert inmiddels een negatieve bijdrage aan de productiviteitsgroei.
Goede crisis
Een grotere invloed dan van beleid blijkt volgens de studie uit te gaan van de economische ontwikkeling. Een goede crisis helpt. In tijden van laagconjunctuur krijgt de publieke sector namelijk doorgaans te maken met allerlei bezuinigingen. ‘Dat noopt tot efficiënt gedrag, waardoor de productiviteit sterk groeit. Het succesvolste beleidsinstrument is daarom ongetwijfeld ‘de hand op de knip’ – het beleid dat in de jaren tachtig van vorige eeuw werd gevoerd’, aldus Blank en Van Heezik. In tijden van hoogconjunctuur geven politici daarentegen extra belastingopbrengsten maar al te graag uit aan publieke dienstverlening. Dat komt de productiviteit niet ten goede, hetgeen met name blijkt uit de ontwikkelingen tijdens de twee paarse kabinetten. ‘Ruimere budgetten leiden weer tot een lagere productiviteit’, zo stellen ze vast.
Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 24 van deze week (inlog)
Reacties: 9
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Als die besluitvorming niet deugt, moet je niets van de uitkomst verwachten.
Aangezien politici niet geïnteresseerd zijn in kwaliteit, maar louter in invloed om hun dromen te realiseren, blijft dit voorlopig zo.
Uw betoog uit 2005 heeft niets aan actualiteit verloren. Ik citeer:
'Het lijkt te gaan over veranderen, maar het gaat over beheersen.'
Op 21 april 2011 stuurde de regering een brief over de kwaliteit van Rijksbeleid en -wetten naar de 2e kamer. De reactie was: 'Als u dat gaat doen, dan raken wij al onze beleidsvrijheid kwijt'.
Nou die beleidsvrijheid heeft haar werk gedaan. Anno 2019 strompelt Nederland van de ene beleidscrisis naar de andere. Marian Minnesma heeft met Urgenda een trend gezet. Burgers kunnen verbeteringen beter via de rechter afdwingen.
Voor de vorm loten we elke 4 jaar wie zich parlementslid mag noemen. John de Mol wil daar wel een reality programma voor maken.
Het IAK
https://www.kcwj.nl/kennisbank/integraal-afwegin …
Brief aan de 2e kamer:
https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-2951 …