Te vroeg voor Brabantse federatie

Het had een unicum kunnen zijn: vier Kempengemeenten die een federatie vormen. Hád, want de betrokken colleges zien er vooralsnog geen heil in. Ze willen alle vier als zelfstandige gemeente doorgaan. De gemeenteraden moeten zich nog beraden. De provincie Brabant houdt zich op de vlakte. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken schiet het plan niet op voorhand af.

Vierde bestuurslaag

De colleges van Bergeijk, Bladel, Eersel en Reusel-de Mierden zeggen in hun op elkaar afgestemde raadsvoorstellen ‘nee’ tegen een federatie. Op voorhand gaan ze er al vanuit dat minister Ollongren van Binnenlandse Zaken de vorming ervan niet zal toestaan. Zij baseren zich op een brief van de minister van eind juni, waarin zijn schrijft tegen rechtstreekse verkiezingen van een algemeen bestuur van een openbaar lichaam (zoals een gemeenschappelijke regeling) te zijn. De verwachting is dat Ollongren de federatie als vierde bestuurslaag zal beschouwen.

Zwaar opgetuigd

Daarnaast stelt Reusel-De Mierden een federatie niet te zien zitten omdat het in Nederland geen beproefd model is en het haaks staat op de ontwikkelingen om het aantal bestuurslagen te verminderen. Ook het streven om gemeenten als eerste overheid te zien zou met een federatiemodel teniet worden gedaan. Eersel en Bergeijk geven aan dat het experiment van een federatie als nieuwe bestuursvorm alleen haalbaar is ‘als alle deelnemers erachter staan en erin geloven’ en er toestemming van de regering voor is. Bladel vindt de federatie, in het model dat is opgesteld op verzoek van Gedeputeerde Staten, zwaar opgetuigd. Er blijft wel erg weinig voor de afzonderlijke gemeenten over.

Meer ruimte

Minister Ollongren schiet het federatieplan niet op voorhand af, maar stelt desgevraagd dat het ‘nu nog niet aan de orde is om daar vanuit Binnenlandse Zaken een oordeel over te vellen’. Ze erkent dat gemeenten in toenemende mate behoefte hebben aan ‘meer ruimte bij hun zoektocht naar manieren om enerzijds op te kunnen schalen en anderzijds kleinschaligheid te behouden. Zo zal de Wet gemeenschappelijke regelingen in de toekomst meer ruimte bieden voor lokaal maatwerk bij samenwerkingsverbanden’, zo laat de minister via haar woordvoerder weten. ‘Het is goed om te zien dat de gemeenten in de Kempen actief en creatief nadenken over hun bestuurlijke toekomst.’

Opties verworpen

De vier colleges opteren nu voor versterking en mogelijk uitbreiding van de samenwerking als Kempengemeenten. Ze moesten van GS echter een keuze maken tussen de vorming van een federatie van de vier gemeenten of herindeling van de gemeenten Bladel, Eersel en Bergeijk. Het is de vraag wat GS gaan doen nu de twee opties zijn verworpen. De provincie houdt zich op de vlakte. ‘Gedeputeerde Staten vinden dat opties die door gemeenten worden ingebracht om hun bestuurskracht te vergroten, een serieuze afweging verdienen. Die afweging is nu eerst aan de gemeenteraden. Bij een keuze voor een federatiemodel zullen ook de opvattingen van het ministerie van Binnenlandse Zaken worden betrokken’, zo laat een woordvoerder weten. De raden van de vier gemeenten nemen in september besluit. Daarna is de provincie aan zet.

Federatiebestuur

Het idee van de federatie komt bij Bladelse gemeentesecretaris Ed Mol vandaan. De provincie was wel te porren voor het idee. GS gelasten begin dit jaar een kort en bondig onderzoek naar de voetangels, klemmen en potentie van een federatie, afgezet tegen herindeling. In het onderzoeksrapport wordt een federatie geschetst als een openbaar lichaam dat uit een vertegenwoordigend orgaan (algemeen bestuur), een dagelijks bestuur en een voorzitter bestaat. Het algemeen bestuur wordt rechtstreeks gekozen, en kiest op zijn beurt het dagelijks bestuur. De federatie heeft alleen die bevoegdheden die door de gemeenten aan de federatie zijn overgedragen. Het federatiebestuur zou in ieder geval over bevoegdheden moeten beschikken op economische zaken, het sociaal domein, verkeer en vervoer (bovenlokaal); ruimtelijke ordening, volkshuisvesting en de Omgevingswet.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 16 van deze week (inlog)