Spies hoeft geen ton terug te betalen

De Alphense burgemeester Liesbeth Spies (CDA) heeft afgelopen zaterdag tijdens een ingelaste raadsvergadering over het al dan niet terugbetalen van haar bijverdiensten haar excuses aangeboden voor dat zij niet op de hoogte was van een bepaling in de gemeentelijke gedragscode 2014 die stelt dat bestuurders geen neveninkomsten mogen houden, maar alles moeten storten in de gemeentekas.

100.000 euro
De gemeenteraad stemde er uiteindelijk mee in dat Spies het geld dat zij had verdiend met haar bijbanen niet hoefde terug te betalen. Het ging om 100.000 euro die zij in de afgelopen vijf jaar had vergaard voor haar functies als voorzitter van de Raad van Toezicht van Reclassering Nederland, vicevoorzitter van het European Institute for Public Administration en bestuurslid van het Nationaal Groenfonds. Spies ontvangt jaarlijks 31.000 euro voor deze nevenactiviteiten, naast haar jaarsalaris van ruim 140.000 euro.

Spies betuigt spijt
Het debat werd gevoerd, nadat Spies de raad een brief had gestuurd over haar neveninkomsten, omdat een journalist van het AD haar had gevraagd naar de gemeentelijke gedragscode 2014. Daarin staat dat bestuurders al hun neveninkomsten in de gemeentekas moeten storten. ‘Ik kende deze bepaling niet. Die had ik wel moeten kennen. Dat is een fout. Ik heb daarvoor mijn spijt betuigd aan de fractievoorzitters en dat doe ik nu weer’, aldus Spies tijdens de raadsvergadering. Spies hield zich aan de Gemeentewet die bepaalt dat bestuurders maximaal 14 procent van het jaarsalaris aan neveninkomsten mogen houden.

Gedragscode 'niet juridisch afdwingbaar'
De raad had advocatenkantoor Van Doorne laten onderzoeken of Spies zich wel aan de wet heeft gehouden. Uit hun juridische toets is gebleken dat de bepalingen in de Gemeentewet voor de gemeentelijke gedragscode gaan. Deze gedragscode is niet juridisch afdwingbaar, maar wanneer bestuurders zich er niet aan houden, kan dat wel gevolgen hebben voor hun positie, staat letterlijk in de gedragscode van Alphen aan den Rijn die is vastgesteld op 1 januari 2014. Destijds was het nodig om een nieuwe gedragscode te maken vanwege de fusie met de gemeenten Boskoop en Rijnwoude.

Neveninkomsten in potje
Spies volgde op 15 december 2014 burgemeester Tjerk Bruinsma (PvdA) op en ontving bij haar aantreden een exemplaar van de gedragscode, schrijft het AD die ook Bruinsma hiernaar heeft gevraagd. Hij stopte zijn neveninkomsten altijd in een potje voor inwoners die om wat voor reden dan ook tussen wal en schip waren gevallen. ‘Daar deden de wethouders ook wat in. Zo konden mensen die in problemen waren gekomen toch een beetje worden geholpen’, laat hij aan het dagblad weten.

Toestemming gevraagd
Spies zegt dat zij eind 2014 in het fractievoorzittersberaad toestemming heeft gevraagd voor haar betaalde en onbetaalde nevenfuncties en dat ze andere nevenfuncties heeft stopgezet. ‘Dat was mijn eigen keuze.’ Ook zegt ze dat de gemeenteraad in 2014 een burgemeester wilde met een uitgebreid netwerk. Zelf vindt ze het bij het profiel van Alphen passen dat zij naast haar burgemeesterschap maatschappelijke activiteiten onderneemt.

Aanpassing code was 'niet nodig'
In datzelfde fractievoorzittersberaad is volgens haar ook niet expliciet over de bestemming van haar inkomsten gesproken. Ze stelt dat ze zich aan de Gemeentewet heeft gehouden en de gedragscode niet aan de orde is geweest tijdens het beraad. Dat kan niet worden gecontroleerd, want dit beraad was besloten. Op de vraag waarom ze als hoeder van de integriteit de gedragscode in die vijf jaar niet heeft aangepast, zegt Spies dat dit in overleg met de fractievoorzitters nog niet nodig is gevonden, citeert het AD haar. Dat gaat nu wel gebeuren. Een inderhaast ingestelde integriteitscommissie van raadsleden komt begin volgend jaar met een nieuwe code. De terugbetaalbepaling is met onmiddellijke ingang opgeschort.

'Raad heeft liggen slapen'
‘We hebben met de code een monster gecreëerd’, zei CDA-raadslid Jeroen van Gool, tevens directeur van de Wethoudersvereniging. Veel raadsleden zouden de code ook niet kennen. Volgens PvdA-fractievoorzitter Ernst-Jan Straver heeft de gemeenteraad zes jaar liggen slapen. Fractievoorzitter André de Jeu van Nieuw Elan sprak van ‘collectief geheugenverlies’, meldt het AD. ‘Het ambtelijk apparaat had deze code moeten toetsen.’ In dezelfde krant zegt Ank de Groot van RijnGouweLokaal de code wel te kennen, maar dat ze deze nooit aan de burgemeester kenbaar had gemaakt. ‘Ik heb nooit geweten dat haar bijbanen zoveel geld opleverden.’

'Stort het bedrag alsnog in gemeentekas'
Haar partij vindt samen met de andere oppositiepartijen VVD en de SP dat Spies het bedrag alsnog moet terugbetalen. De Groot sprak Spies direct aan: ‘Ik richt me nu tot de mens Liesbeth. Stort het bedrag alsnog in de gemeentekas. Je zet je goede naam toch niet op het spel voor het slijk der aarde?’ Reputatie-expert Derk Moor zegt in het AD dat de kwestie ‘op lastige momenten’ kan terugkeren, bijvoorbeeld als Spies iemand de les moet lezen over integriteit.

'Alphense gedragscode mocht zo'
Ook hoogleraar regionaal bestuur Marcel Boogers zei eerder in het AD dat een burgemeester zich aan de gedragscode moet houden, ‘anders kan je de burgers ook niet aanspreken als zij zich niet aan de regels houden’. ‘Wat Spies doet, kan gewoonweg niet.' Volgens Boogers is de gemeenteraad vrij om in de gedragscode te zetten wat zij wil. ‘Het gaat om afspraken die je onderling maakt en belooft na te komen.’ Boogers heeft het nog even nagekeken. ‘Nergens staat dat het niet mag wat de Alphense raad heeft gedaan.’