Smallingerland: platte organisatie heeft ook nadelen

Niet de raad, maar het college voert de regie bij een extern onderzoek naar de vermeende angstcultuur op het gemeentehuis van Smallingerland. Dat bleek uit een spoeddebat van afgelopen maandag.

Geen officiële rol gemeenteraad
De SP had op dit debat aangedrongen, omdat zij het niet eens was met een regierol voor het college bij het onderzoek. Als dit debat niet was aangevraagd, had het college de volgende dag al om tafel gezeten met onderzoeksbureaus zonder dat de raad er ook maar enige invloed op zou hebben, stelt fractievoorzitter Jos van der Horst, ‘We krijgen nu wel een rol, maar geen officiële rol. We mogen er iets van vinden, maar onze uitspraak is niet bindend.’

Onderzoek bij uitstek taak raad
Eigenlijk wilde Van der Horst en de andere oppositiepartijen dat de raad ook onderzoeksvragen mocht formuleren. ‘Het college is verantwoordelijk voor het personeelsbeleid en dan is het gepast dat je een stapje terug doet en de regie voor dit externe onderzoek bij de raad legt. Maar de coalitiepartijen ondersteunden dit niet.’ Het college moet niet de regie voeren over dit onderzoek, omdat het misschien onderdeel is van het probleem, vindt Van der Horst. ‘Zij zitten ook iedere dag in het gemeentehuis.’ Deze onderzoeken zijn bij uitstek een taak van de raad, zegt hij. ‘Wij hebben een controlerende en taakstellende functie. Daar valt dit precies onder.’

Democratisch niet helemaal juist

Ook een tussenoplossing waarbij de raad geen onderzoeksvragen zou formuleren, maar een klankbordgroep de artikel 84-status zou krijgen, waardoor de raad een commissie kan instellen, werd door de coalitiepartijen afgewezen. ‘Democratisch vind ik dit niet helemaal juist’, zegt Van der Horst. Ook vindt hij het niet goed dat naar buiten nu het idee kan ontstaan dat het een coalitie-oppositiespelletje is. ‘Dat wilden we niet. Liever treden we eensgezind als raad naar buiten. Maar de coalitie had het besluit al helemaal dichtgetimmerd.’

Ook verleden meewegen
Als uit het externe onderzoek geen bewijzen worden gevonden voor een angstcultuur, dan komt het als een boemerang terug bij het college, denkt Van der Horst. ‘Ik verwacht dat het bureau zijn werk goed doet en dan komt alles ook naar buiten. Het is wel zaak dat het dan ook teruggrijpt op het verleden. Het gaat er niet alleen om of de cultuur nu nog bestaat, maar ook of deze in het verleden heeft gespeeld. Anders zouden kritische oud-ambtenaren die zich hier al over hebben uitgesproken niet worden gehoord. Die vraag is blijven liggen.’

Mensen mogen zich niet onveilig voelen
Veel ex-ambtenaren hebben zich gemeld bij Van der Horst, waardoor hij vooral de negatieve verhalen hoort. ‘Er zijn ook positieve geluiden. Daarom moet dit ook helemaal uitgegeten worden. Het kan niet zo zijn dat mensen zich niet veilig voelen op het gemeentehuis. Al zijn het er maar twee.’ Hij wijst op een BING-rapport over de situatie in Smallingerland, waarin staat dat een veilige situatie niet bestaat. ‘De vertrouwenspersoon doet het werk niet goed en heeft nog opleiding nodig, stelde BING onomstotelijk vast.’

Platte organisatie heeft ook nadelen
De oorzaak ligt waarschijnlijk in de bedrijfscultuur, verwacht Van der Horst. ‘Het zou al jaren spelen. We hebben een platte, informele organisatie. Om dingen goed te regelen zijn formele regels nodig. Formele integriteitregels worden maar heel sporadisch nageleefd, bestaan eigenlijk niet. IN informele organisaties is het moeilijk om disfunctioneren van personeel goed bloot te leggen. Een platte organisatie heeft ook nadelen.’

Bij onbevredigende uitkomst dieper graven
Van der Horst zal het onderzoek heel kritisch blijven volgen. ‘Net als de andere oppositieleden. Maar het is een democratisch besluit het zo te doen, dus dat moet je ook respecteren.’ Als iets anders uit het onderzoek komt, dan bewijzen voor een angstcultuur, dan moet dieper worden gegraven, vindt hij. ‘Er zou dan alsnog een raadsonderzoek moeten komen. Ik hoop dat iedereen in de raad dan meedoet.’