Slob: 'Juist nu stevige raden'

De ChristenUnie kan een sleutelrol gaan spelen bij de formatie van een nieuw kabinet. Wat heeft lijsttrekker Arie Slob in petto voor met name het lokale bestuur? Binnenlands Bestuur sprak met Arie Slob op het Binnenhof. 

Een ding is helder voor de ­ChristenUnie: de gemeenteraden moeten niet worden verkleind. Waarom niet?

Arie Slob: ‘Ik zit niet te wachten op wilde ingrepen in bestuurlijk Nederland. Ik vind het een misplaatste flinkheid om nu alles op de schop te gooien. We gaan de verantwoordelijkheid van veel taken op het sociale domein bij gemeenten neerleggen. Alleen al daarom hebben we juist nu stevige raden nodig. Alleen stevige raden kunnen hun controlerende taak goed uitoefenen. Verkleining van gemeenteraden is wat ons betreft dan ook niet aan de orde.’

 

Slob vindt het volkomen terecht dat taken als de begeleiding van de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz), de Wet werken naar vermogen (Wwnv) en de jeugdzorg bij gemeenten komen te liggen. ‘Gemeenten staan dicht bij de burgers en weten beter dan wij wat die burgers nodig hebben. Het is plezierig als ze in de volle breedte met de kwetsbaren in de samenleving aan de slag kunnen gaan. Bij de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) hebben ze laten zien dat ze het kunnen. Ik heb veel vertrouwen in gemeenten.’

 

Dus de decentralisaties van deze taken worden wat u betreft door een nieuwe kabinet weer opgepakt?

‘Zeker, maar wel aangepast. De Wet werken naar vermogen in zijn huidige vorm gaat gepaard met te grote bezuinigingen en we hebben het idee dat de doelgroepen waar het om gaat niet afdoende worden beschermd. Het principe deugt wel, maar de scherpe kantjes moeten er echt van af. Met verantwoorde aanpassingen kan de wet verder worden behandeld en wat ons betreft in 2014 ingaan. Maar het hangt er heel erg van af wat voor kabinet er straks komt.’

 

Welke scherpe kantjes wilt u er af hebben?

‘We moeten nog eens heel gericht kijken naar de afbakening van de doelgroepen; de mensen die bepaalde rechten houden en mensen die straks geen rechten meer hebben. Voorkomen moet worden dat straks een groep mensen letterlijk achter de geraniums komt te zitten. Dan schiet je toch echt je doel voorbij.’

Ook de begeleiding van de Awbz kan wat de ChristenUnie betreft per 2014 doorgaan, maar ook daar moet nog wel wat aan worden gesleuteld. ‘We willen met name de palliatieve zorg en de functie kortdurend verblijf, zoals de logeerfunctie voor kinderen met een verstandelijke beperking, in de Awbz houden.’

 

Krijgen gemeenten ontschotte budgetten en beleidsvrijheid?

‘Wat mij betreft doen we die decentralisaties in goed overleg met gemeenten. De afgelopen jaren is er toch te veel sprake geweest van eenrichtingverkeer vanuit het kabinet richting gemeenten. De kunst van het loslaten is wel een heel lastige. Ik vind dat we er in ieder geval voor moeten zorgen dat de budgetten op orde zijn. Er moet een objectief onderzoek komen op basis waarvan kan worden vastgesteld wat nodig is om gemeenten goed en verantwoord de taken op het sociaal domein te kunnen laten uitvoeren. We moeten er vertrouwen in hebben dat gemeenten dat kunnen, dat het geld goed wordt besteed, en we moeten proberen daar zoveel mogelijk van weg te komen. Als je als centrale overheid taken overdraagt, geef gemeenten dan ook het vertrouwen.’ Of, zoals het in het verkiezings­programma staat: decentralisatie zonder ‘gouden koorden’.

 

Gaan er wat de ChristenUnie ­betreft nog meer taken over naar gemeenten?

‘Als we de onverzekerbare zorg overeind willen houden – en daar was de Awbz oorspronkelijk voor bedoeld – dan zullen we toch een aantal ­zaken uit de Awbz moeten halen en voor een deel naar de Wmo overplaatsen. In ieder geval de begeleiding, maar we zijn zelf nog aan het nadenken over de
persoonlijke verzorging en verpleging. Dit zijn onderdelen die wat ons betreft op de nominatie staan om in de toekomst naar gemeenten over te hevelen.’

 

De ChristenUnie kiest voor een beperkte, daadkrachtige overheid, zo staat in het verkiezingsprogramma ‘Voor de verandering’. ‘Gemeenten en provincies krijgen een robuust belastinggebied’, de ChristenUnie wil ‘minder bestuurlijke drukte’. Wat zijn jullie concrete plannen?

‘De wens om te komen tot een robuust belastinggebied hebben we nog niet in detail uitgewerkt. Wat ons betreft is er ruimte om in overleg met gemeenten te kijken of daar wat extra ruimte geboden kan worden. Het is wel een lastige, want we willen niet dat dit leidt tot lastenverzwaring voor de burger. Misschien dat gemeenten ook iets aan inkomsten­belasting kunnen gaan doen, maar dan moet het rijk een stapje terugzetten. Afspraken hierover zouden wat ons betreft in een nieuw bestuursakkoord kunnen ­worden opgenomen.’

Intergemeentelijke samenwerkingsconstructies zoals de WGR’s (Wet gemeenschappelijke regelingen) moeten de nek worden omgedraaid, wat de ChristenUnie betreft. Slob: ‘Ik vind het gedrochten. Er is een groot democratisch tekort bij dergelijke samenwerkingsverbanden.’ De taken die er nu liggen, moeten worden uitgevoerd ‘door de democratisch gelegitimeerde bestuurslaag die het beste past qua aard en/of schaal’, aldus het verkiezingsprogramma. Sommige beleidsvelden zoals verkeer en vervoer worden wat de ChristenUnie betreft weer bij de provincie belegd. Volkhuisvesting past prima in het ­gemeentelijke takenpakket.

 

Wat heeft de ChristenUnie in petto voor de ambtenaren, de salarissen?

‘Het is niet plezierig voor de ambtenaren, maar die nullijn staat wel. Maar wat ons betreft niet alleen voor ambtenaren, maar ook voor de zbo’s [zelfstandige bestuursorganen – red]. Het is inherent aan deze tijd dat ook zbo’s iets gaan merken van het feit dat we in een crisis zitten en dat het wat minder gaat. Het hanteren van een nullijn kan hier echt een paar miljoen gaan opleveren.’

 

In het verkiezingsprogramma lees ik niets over de ontwikkeling van het Gemeente- en Provinciefonds. Wat zijn jullie ideeën daarover?

‘Klopt, dat geldt ook voor bestuurlijke vernieuwing die ik wel eens gekscherend bestuurlijke vernieling heb genoemd. We willen de zaken continueren zoals ze nu geregeld zijn.’

 

Hoe staat de ChristenUnie tegenover de Wet Hof (Houdbare overheidsfinanciën) en het verplicht schatkistbankieren?

‘Het verplicht schatkistbankieren komt er gewoon; dat is ook onderdeel van het Lenteakkoord. Ik heb wel een gevoel bij de bezwaren van de gemeenten, maar als we kijken naar wat er met Icesave is gebeurd, is het logisch dat we daar grip op willen krijgen. Als het fout gaat, wordt er toch bij het rijk aangeklopt.’

De Wet Hof is een heel ander verhaal voor de ChristenUnie. Deze wet bepaalt dat de beheersing van het EMU-saldo een gezamenlijke verantwoordelijkheid is voor alle overheden. In de praktijk betekent dit een beperking van de begrotingsvrijheid van decentrale overheden. ‘Ik sta hier erg kritisch tegenover. Hiermee beknotten we de gemeentelijke autonomie en hun mogelijkheden om te sparen voor investeringen in hun gemeente. Uiteraard moeten we ons begrotingstekort terugdringen om aan de EMU-normen te voldoen en gemeenten, provincies en waterschappen moeten daaraan een bijdrage leveren. Maar wat mij betreft is daar geen Wet Hof voor nodig. Ik zou liever zien dat hier goede afspraken over worden gemaakt. Gemeenten en provincies staan daar ook voor open. Laten we zoeken naar een praktische oplossing. Wat mij betreft moeten hierover afspraken worden gemaakt bij de kabinetsformatie.’

 

Los van de Wet Hof vindt Slob dat bij de kabinetsformatie ook afspraken moeten worden gemaakt over gemeentelijke takenpakketten, voorwaarden om deze in te vullen, gemeentelijke autonomie en verantwoordelijkheden. ‘Als het kabinet dan ook eens een keer vier jaar blijft zitten, dan hebben we eindelijk eens een keer rust in de bestuurlijke tent van het Koninkrijk der Nederlanden. Dat zou gemeenten ontzettend kunnen helpen om alle energie te steken in het uitvoeren van belangrijke taken die ze hebben, in plaats van in confrontaties met Den Haag.’