RvS waarschuwt voor nieuwe sociale scheidslijnen
Het adviesorgaan van het kabinet doelt met name op de scheidslijn tussen degenen die wel en die niet mee kunnen met trends als digitalisering, emigratie en immigratie, globalisering en klimaatverandering. Die trends hebben in potentie forse impact op de verdeling van sociaal, economisch, natuurlijk en menselijk kapitaal.
Het kabinet moet veel meer doen dan in de Miljoenennota aan maatregelen is aangekondigd om ervoor te zorgen dat Nederland ook voor toekomstige generaties een prima plek blijft om te wonen, te werken en te ondernemen. Anders dreigen nieuwe sociale scheidslijnen te ontstaan tussen winnaars en verliezers.
Daarvoor waarschuwt de Raad van State (RvS) in reactie op de Miljoenennota. Het adviesorgaan van het kabinet doelt met name op de scheidslijn tussen degenen die wel en die niet mee kunnen met trends als digitalisering, emigratie en immigratie, globalisering en klimaatverandering. Die trends hebben in potentie forse impact op de verdeling van sociaal, economisch, natuurlijk en menselijk kapitaal.
Zelfredzaam
Kabinetsbeleid zal volgens de RvS op méér gericht moeten zijn dan alleen op groei en inkomen. Het gaat zeker ook om gezondheid, wonen, werken en leren, samenleven, duurzaamheid, veiligheid, digitalisering. Om ervoor te zorgen dat iedereen mee kan zal het overheidsbeleid zelfs ‘effectief’ moeten worden herijkt.
Veel overheidsbeleid is volgens de Raad geënt op uitgangspunten die in het verleden logisch waren. ‘Zo worden bijvoorbeeld doelgroepen beschermd die in het verleden bescherming behoefden, of wordt groepen bescherming ontnomen omdat ze voorheen als zelfredzaam konden worden beschouwd. Zonder herijking van de bestaande stelsels en het instrumentarium, zal overheidsbeleid steeds minder in staat zijn om deze ontwikkeling te keren’, aldus de Raad.
Voorspelbaarheid
Verder dient het kabinet de burger laten weten waar het naar toegaat op veel beleidsterreinen, dit om de voorspelbaarheid van het overheidsbeleid te vergroten. Met name dat mist de Raad in de Miljoenennota. Urgent is het bijvoorbeeld om de kosten en de baten van bijvoorbeeld de energietransitie voor verschillende groepen inzichtelijk te maken.
Alleen zo is er draagvlak te kweken voor maatregelen. Veel burgers onderschrijven in algemene zin bijvoorbeeld wel de noodzaak voor klimaatbeleid, maar daartoe noodzakelijke maatregelen kunnen niet zonder meer op begrip rekenen. ‘Het geconfronteerd worden met, op zijn minst schijnbaar, afzonderlijke maatregelen zonder samenhang te zien, zonder het cumulatieve gevolg te kennen voor de eigen situatie en zonder zekerheid van een consistent beleid over langere termijn, overtuigt burgers niet. Een eerste voorwaarde voor een fundamentele herijking van stelsels wordt derhalve gevormd door samenhangend, consistent en voorspelbaar beleid dat op een heldere en overtuigende wijze voor het voetlicht wordt gebracht, zodat burgers en bedrijven inzicht in en overzicht over de consequenties van beleid krijgen. Alleen dan zullen burgers en bedrijven in staat zijn om hun (veranderende) rol op te pakken’, aldus de RvS.
Zekerheden
Door het ontbreken van dergelijk inzicht en overzicht is het volgens de Raad logisch dat door velen wordt vastgehouden aan bestaande zekerheden. ‘In het regeerakkoord en de Klimaatwet is nu wel een einddoel geformuleerd in termen van een percentage waarmee de uitstoot van broeikasgassen in 2050 moeten worden verminderd, maar hoe dat percentage moet worden bereikt, is nog in grote mate onduidelijk. Zeker nu de beoogde transitie nog in sterke mate in de ontwikkelingsfase is, zal dat burgers en bedrijven in veel gevallen kunnen afschrikken tot het doen van die noodzakelijke investeringen’, aldus de RvS. ‘Burgers en bedrijven moeten concreet kunnen nagaan wat hen te wachten staat.’
De energietransitie kan volgens de Raad belangrijke sociaal-maatschappelijke gevolgen hebben en zonder nader beleid vooral voor de sociaaleconomisch zwakkeren treffen. ‘Mensen met hogere inkomens zullen bijvoorbeeld makkelijker kunnen investeren om de transitie van fossiele brandstoffen naar duurzame alternatieven te maken. Voor mensen met een lager inkomen is de aanschaf van een elektrische auto of het investeren in zonnepanelen en energiebesparende maatregelen moeilijker haalbaar. Vervolgens wordt wel de energierekening verlaagd, maar voor mensen met lagere inkomens is een dergelijke investering moeilijker haalbaar. Zij beschikken niet over de financiële middelen om de initiële investeringen te kunnen doen, of zijn afhankelijk van de investeringsbereidheid van hun verhuurder. Tegelijkertijd worden zij wel geconfronteerd met de stijgende energiebelasting. Hierdoor kunnen nieuwe sociale scheidslijnen ontstaan.’
Tijdig concreet
Het is volgens de Raad van State goed daar oog voor te hebben nu, net als op andere terreinen, met name de minder weerbare groepen in de samenleving de impact van nieuwe ontwikkelingen zullen ervaren. ‘Tijdige concretisering van de maatregelen die getroffen worden en inzicht in de effecten daarvan op korte en lange termijn, is dan ook noodzakelijk. Alleen dan zal sprake kunnen zijn van een breed gedragen transitie.’
Alleen zo is er draagvlak te kweken voor maatregelen. Veel burgers onderschrijven in algemene zin bijvoorbeeld wel de noodzaak voor klimaatbeleid, maar daartoe noodzakelijke maatregelen kunnen niet zonder meer op begrip rekenen. ‘Het geconfronteerd worden met, op zijn minst schijnbaar, afzonderlijke maatregelen zonder samenhang te zien, zonder het cumulatieve gevolg te kennen voor de eigen situatie en zonder zekerheid van een consistent beleid over langere termijn, overtuigt burgers niet. Een eerste voorwaarde voor een fundamentele herijking van stelsels wordt derhalve gevormd door samenhangend, consistent en voorspelbaar beleid dat op een heldere en overtuigende wijze voor het voetlicht wordt gebracht, zodat burgers en bedrijven inzicht in en overzicht over de consequenties van beleid krijgen. Alleen dan zullen burgers en bedrijven in staat zijn om hun (veranderende) rol op te pakken’, aldus de RvS.
D eerste stappen zijn het intrekken van alle plannen
- op het verbod van roken in de openbare ruimte;
- op het verbieden van bromscooters op fietspaden;
Die plannen treffen de lagere sociale klassen en worden bedacht door de hogere sociale klassen. Ook dat is tweedeling.