RvS: twijfels over verkleining raden

De Raad van State (RvS) heeft zijn twijfels over de plannen van de PvdA om gemeenteraden met zo’n tien procent te verkleinen. De extra taken die gemeenten de laatste jaren op hun bordje hebben gekregen, stellen andere eisen aan de controlerende taak van de gemeenteraad, zowel kwalitatief als kwantitatief.

Dualiseringscorrectie

Dit stelt de Raad van State in zijn advies op het initiatiefvoorstel van PvdA-Kamerlid Pierre Heijnen. De PvdA wil de zogeheten dualiseringscorrectie toepassen. Sinds de invoering van de Wet dualisering gemeentebestuur in 2002 zijn wethouders geen lid meer van de gemeenteraad. De gemeenteraden werden niet verkleind. De PvdA wil dit met het initiatiefvoorstel corrigeren.

Verkleining

Gemeenteraden met 29 tot 45 raadsleden moeten wat de PvdA betreft vier raadsleden inleveren. Raden van 11 tot 27 volksvertegenwoordigers moeten het met twee raadsleden minder doen. Het –demissionaire- kabinet wil de gemeenteraden met 25 procent verkleinen. Een formeel wetsvoorstel hiertoe is echter nog niet ingediend.

De Raad van State adviseert Heijnen nog eens goed te kijken naar de aantallen raadszetels, mede omdat op verschillende momenten in de parlementaire geschiedenis wisselend is gedacht over verkleining van de raden in verband met dualisering.

Nachtwakersstaat

Het aantal raadszetels in verhouding tot het aantal inwoners van de gemeente is in 1851 vastgesteld en sindsdien maar twee keer gewijzigd. In 1897 werd het aantal raadszetels voor gemeenten met meer dan 200.000 inwoners verhoogd van 41 naar 45. In 1992 werden de raden van gemeenten tot 6.001 inwoners vergroot van zeven naar negen volksvertegenwoordigers. Het voorstel van Heijnen betekent in feite een terugkeer naar de zetelaantallen die in 1851 zijn vastgesteld, zo constateert de Raad van State. ‘De tijd van de nachtwakersstaat. Sinds die tijd is het takenpakket van de overheid aanzienlijk uitgebreid; binnen het totaal van de overheidstaak heeft het gemeentebestuur meer taken gekregen.’ Omdat dit andere eisen stelt aan de controlerende taak van de gemeenteraad, adviseert de RvS de ‘getallen opnieuw te overdenken’.

Minder wethouders

Ook adviseert de Raad van State een andere rekenregel te gaan hanteren voor het maximum aantal te benoemen wethouders. Een neveneffect van het voorstel van de PvdA om raden te verkleinen, is dat in een aantal gemeenten een wethouderszetel moet verdwijnen. Het maximum aantal te benoemen wethouders hangt nu samen met de omvang van gemeenteraden. Met de door de PvdA voorgestelde dualiseringscorrectie zouden gemeenten met nu nog 45, 39, 35, 33, 31, 23, 19 en 13 raadsleden na de correctie een wethouderszetel kwijtraken. De Raad van State oppert het maximum aantal wethouders voortaan te relateren aan inwonerscategorieën en dus niet meer, zoals nu, aan de omvang van de gemeenteraad.

Wijziging

Heijnen vindt het niet wenselijk dat de omvang van de raad fluctueert met de verandering in het takenpakket van gemeenten, zo heeft hij de Raad van State in een reactie laten weten. Een stabiel lokaal bestuur is van belang. Aanpassingen aan de samenstelling van het lokale bestuur, op basis van veranderende takenpakketten van gemeenten, dragen daar niet aan bij, zo heeft Heijnen aan de Raad van State laten weten. De suggestie om het aantal wethouders voortaan de relateren aan inwonerscategorieën neemt Heijnen over. Hij zal hiertoe een nota van wijziging indienen.