Ruim een derde van gemeenten kleurt blauw

Meeste nieuwe burgemeestersposten opnieuw voor VVD

Uit het jaarlijkse onderzoek van Binnenlands Bestuur naar burgemeestersvacatures blijkt dat in de 57 tot medio december afgeronde procedures er dit jaar uiteindelijk 21 keer een VVD’er werd benoemd. En met Zwolle, Groningen en Haarlemmermeer zijn het ook zeker niet de minste gemeenten die blauw kleuren. Het CDA bleef steken op 12 benoemingen, de PvdA op 11.

Opvallend matiger is de score van de partijloze kandidaten. Van hun hand ontvingen gemeenten in totaal 36 sollicitaties. Slechts één kandidaat lukte het de concurrentie achter zich te laten: BNR-hoofdredacteur Sjors Fröhlich. Hij werd benoemd in de fusiegemeente Vijfheerenlanden.

Ook kandidaten van lokale partijen zagen hun ambities nauwelijks in vervulling gaan. Hoewel de meeste raadszetels al zeker tien jaar lang door zogeheten lokalo’s worden bezet en ze intussen ook de meeste wethouders leveren, wist er dit jaar slechts één vertegenwoordiger van die partijen daadwerkelijk de burgemeestersketting omgehangen te krijgen. Die eer viel te beurt aan Marian Witte. Zij werd benoemd tot burgemeester van Geertruidenberg.

Vorig jaar was die score al even matig met de benoeming van de inmiddels opgestapte Harald Bouman in de gemeente Noordoostpolder. Dat het er ondanks die ruim voorhanden zijnde bestuurlijke ervaring niet meer zijn, zou volgens de Tilburgse universitair docent Niels Karsten te wijten kunnen zijn aan een minder professionele lobby en het niet hebben van Haagse lijntjes.

Standaardregel
Directeur Hans Oostendorp van Necker van Naem, het bureau dat in opdracht van gemeenten veel teksten voor burgemeestersvacatures opstelt, denkt dat de geringe oogst van lokalo’s vooral te maken heeft met hun sterke gebondenheid aan een specifieke gemeente. ‘Dat is in veel gevallen hun kracht, maar kan tegelijk ook een valkuil betekenen voor als je solliciteert in een andere gemeente. Veel raden willen toch een kandidaat die affiniteit heeft met hun gemeente, bijvoorbeeld omdat je er naar school bent geweest, hebt gestudeerd of gewerkt of er familie hebt wonen’, aldus Oostendorp. ‘Als op je cv staat dat al je wortels in een andere plaats liggen, kan er gauw twijfel rijzen of je de gemeente waar je solliciteert wel voldoende eigen kunt maken.’

Bij het ter perse gaan van dit nummer zijn er tot nu toe dit jaar 38 mannen benoemd. Dat is exact dubbel zo veel als het aantal vrouwen: 19. De afgelopen jaren was het ook zo dat er veel meer mannen dan vrouwen solliciteerden: gemiddeld 74 om 26 procent [zie grafiek]. Dit jaar is het percentage vrouwen overigens bijna 30 procent: van de 1.236 sollicitanten waren er 844 man, 359 vrouw.

Uitzonderingen zijn er altijd. In drie Friese gemeenten – Harlingen, Heerenveen en Leeuwarden – solliciteerde bijvoorbeeld geen enkele vrouw op de burgemeestersvacatures. Afwijkend van het standaardpatroon, maar dan omgekeerd, waren Epe en Wijk bij Duurstede. Voor de vrijkomende functie van burgemeester in die gemeenten klommen meer vrouwen dan mannen in de pen. Epe telde 15 vrouwelijke kandidaten, tegen 11 mannelijke. En voor dezelfde post in Wijk bij Duurstede ontving de Utrechtse commissaris van de koning Hans Oosters liefst 21 sollicitaties van vrouwelijke kandidaten, tegen 13 mannelijke. Hij had bij het in ontvangst nemen van de profielschets vrouwen heel nadrukkelijk uitgenodigd te reageren. Anders dan in Epe koos de raad van Wijk bij Duurstede uiteindelijk voor een vrouwelijke kandidaat: Iris Meerts. Haar benoeming was op 16 december.

Competenties
Wat voor competenties moeten de burgemeesterskandidaten hebben? Volgens Hans Oostendorp van Necker van Naem springer er twee uit: betrokkenheid en daadkracht. Onder betrokken wordt tegenwoordig wel meer verstaan dan een paar jaar geleden. ‘Naast de aanwezigheid bij rouw en trouw, wordt van de burgemeester vandaag de dag ook verwacht dat hij initiatieven in de samenleving aanjaagt. Dat past in de veranderde houding tussen overheid en burger’, zegt hij. De competentie daadkracht wordt vanouds vooral gekoppeld aan de portefeuille openbare orde en veiligheid. De burgemeester moet de rug recht kunnen houden, is de omschrijving die Oostendorp in dit verband vaak hoort. ‘Maar steeds meer wordt van de burgemeester ook verwacht dat deze daadkrachtig is in de regio, vooral op het vlak van samenwerking. Die verwachting ligt volgens mij vaak te hoog.'