Rijksrecherche over de vloer

Je komt als gemeente onder vuur te liggen nadat een groot landelijk dagblad een van je ambtenaren van grootschalige corruptie beschuldigt. Hoe handel je dan? En wanneer schakel je de Rijksrecherche in? Voor die vragen zag de Bunnikse burgemeester Hans Martijn Ostendorp zich gesteld. 

Geen vuur
‘Dossieronderzoek naar de opdrachtverstrekking voor de bouw van het project Scholeneiland in Odijk heeft geen verdenking van enig strafbaar feit opgeleverd.’ Burgemeester Hans Martijn Ostendorp van de gemeente Bunnik, waar Odijk onder valt, leest in april 2016 de conclusie met een zucht van verlichting. Het is het sluitstuk van een proces dat al meer dan een jaar loopt. In dat jaar zijn er te veel verdachtmakingen, krantenartikelen en geruchten geweest om dit lichtvaardig van zich af te laten glijden. Een jaar van veel, heel veel rook. Maar geen vuur.

Niet volgens de regels
Op vrijdag 6 maart 2015 brengt het Algemeen Dagblad een uitgebreide reconstructie van de aanbesteding bij de bouw van een prestigieuze nieuwbouwwijk in Odijk. Daar werden tussen 2007 en 2014 zeventig woningen gebouwd, variërend in prijs van 250.000 tot 650.000 euro. Volgens de journalist is de aanbesteding niet volgens de regels verlopen. Een projectontwikkelaar zou voorinformatie hebben ontvangen van een ambtenaar bij de gemeente. Deze ambtenaar wordt met naam en toenaam in het artikel genoemd.

Schrikken
Hoofdofficier van Justitie voor Midden-Nederland Johan Bac adviseert de burgemeester een onderzoek te laten doen door de Rijksrecherche. Dat is even schrikken voor Ostendorp. ‘Ik dacht: dat klinkt wel heel stevig. Als de Rijksrecherche langskomt, dan is er echt iets aan de hand.’ Maar tegelijkertijd geeft het ook rust, vindt hij. ‘De Rijksrecherche is een gezaghebbend orgaan. Als zij iets vindt, dan heb je ook echt iets uit te leggen. Je zult niet gauw discussie krijgen over de uitkomsten van het onderzoek.’

Vervolging
Ostendorp ziet nog een voordeel: ‘Stel dat uit het onderzoek blijkt dat er strafbare feiten zijn gepleegd. Als een ingehuurd bureau het onderzoek doet, dan moet ik als burgemeester besluiten of er voldoende reden is om aangifte te doen. Bij een onderzoek door de Rijksrecherche hoef ik die vraag niet te stellen. Het conceptrapport gaat gelijktijdig naar het OM en naar ons. Het OM besluit zelfstandig over het al dan niet vervolgen.’

Verwonderpunten
Van de beschuldiging van ambtelijke corruptie blijft uiteindelijk niets over, blijkt uit het onderzoek van de Rijksrecherche. Wel komen er enkele ‘verwonderpunten’ aan het licht. Dat zijn punten die niet fout of strafbaar zijn, maar die vanuit het oogpunt van transparantie of het tegen gaan van de schijn van belangenverstrengeling beter anders aangepakt hadden kunnen worden. Zo waren in Bunnik niet alle stukken goed vindbaar in het archief, er waren besluiten gearchiveerd waarbij de motivatie ontbrak en waren niet alle criteria bij een aanbesteding zo geformuleerd dat ze maar voor één uitleg vatbaar waren. ‘Zelfs als je denkt dat je alles aardig voor elkaar hebt, zie je dan toch dat het nog beter kan’, verzucht burgemeester Ostendorp.

Gezag
Zou Ostendorp bij een volgende zaak opnieuw eerst de Rijksrecherche inschakelen? ‘Toegegeven: er zijn nadelen’, zegt de Bunnikse burgemeester. ‘Met een particulier  onderzoeksbureau kun je een tijdspad afspreken, zoiets kan niet met de Rijksrecherche. Je bent de regie kwijt en zoals gezegd is het nogal wat om de Rijksrecherche over de vloer te krijgen. Maar de voordelen voeren voor mij de boventoon: je plaatst jezelf buiten het onderzoek en je schakelt een organisatie met gezag in, die zich in heel veel zaken heeft bewezen.’ En je hoeft er niet eens voor te betalen ook, voegt Ostendorp er met een glimlach aan toe.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 16, 26 augustus 2016