Repressie helpt niet tegen fraude

Een repressieve aanpak van uitkeringsfraude helpt nauwelijks om misbruik te voorkomen. Dat zegt dr. Menno Fenger, bestuurskundige aan de  Erasmus Universiteit Rotterdam en specialist op het gebied van handhaving.

Verharding
Berichten over bijstandsgerechtigden die tienduizenden euro’s fraudeerden halen wekelijks de media. In politiek en samenleving is de tolerantie ten opzichte van uitkeringsfraude sterk afgenomen. Deze verharding, met zware sancties, haalt weinig uit om het probleem te verminderen, zegt Fenger: ‘Uit alle dossieronderzoek weten we dat minimaal 50 procent van de burgers niet willens en wetens fraudeert. Dat wil niet altijd zeggen dat ze niet wéten dat ze frauderen. Maar ze zijn zelden begonnen vanuit vooropgezette en dus criminele idee dat in het huidige beleid centraal staat.’
 

Afschrikken

Mensen ‘glijden’ volgens Fenger in fraude door dingen die in hun leven gebeuren. ‘Ze zijn in principe gemotiveerd om géén fraude te plegen. Afschrikken is niet het juiste mechanisme. Help ze, door ze nauw te betrekken bij de regels.’ Hij vindt dat gemeenten bijstandsgerechtigden vaker moeten oproepen voor een gesprek. Soms gebeurt dat drie tot zelfs vijf jaar niet, is zijn bevinding. ‘Komt er achteraf aan het licht dat er onterecht is samengewoond, dan volgen hoge sancties en terugvorderingen. Daarmee druk je zo’n burger verder de ellende in, terwijl je weet dat hij na verloop van tijd toch weer aan het loket staat. Er komt nog bij dat je in mijn beleving als gemeente bijna medeverantwoordelijk bent als je zo’n klant zo lang niet ziet.’
 

Caseload

De soms hoge werkdruk bij sociale diensten hoeft volgens de Rotterdamse bestuurskundige geen belemmering te zijn. ‘Laten we uitgaan van een klantmanager die een caseload heeft van 180 klanten, tamelijk hoog, en een maand met twintig werkdagen. Spreekt die consulent elke werkdag van negen tot half elf drie klanten, dan heeft hij de rest van de dag om alle acties die daaruit voortvloeien te doen, plus andere belangrijke dingen. In drie maanden ziet deze medewerker zo zijn complete caseload.’

Lees het hele artikel deze week in Binnenlands Bestuur 3