Remkes haalt vol uit naar Den Haag

Gelegaliseerde diefstal, Chinees rekenen, centraal gedicteerd, bestuurlijk onfatsoenlijk. IPO-voorzitter Johan Remkes strooit met krachttermen om zijn onvrede over Den Haag onder woorden brengen. Stenen des aanstoots: de invoering van het schatkistbankieren en de Wet Houdbare overheidsfinanciën.

Onverstandig

Bestuurders van de drie decentrale koepelorganisaties – Interprovinciaal Overleg (IPO), Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW) – hebben gisteren een brandbrief naar de lijsttrekkers van de politieke partijen gestuurd om ze ervan te doordringen dat de twee nieuwe, door Den Haag bedachte begrotingsregels ‘onverstandig’ zijn. Een gezamenlijk optreden, onder aanvoering van een zichtbaar getergde Remkes. ‘Het is voor het eerst voor zover ik me kan heugen, dat wij als decentrale overheden met zijn drieën gezamenlijk aan de bel trekken. Dan moet er dus iets aan de hand zijn’, zegt hij. ‘En dat is ook het geval.’

Overtollig geld

In een poging het EMU-tekort onder de 3 procent te houden, dreigt Den Haag namelijk met twee maatregelen die uitermate nadelig zijn voor de decentrale overheden:  het kabinet heeft een wet in voorbereiding (de Wet HOF) die het provincies, gemeenten en waterschappen bijkans onmogelijk maakt om geld, dat ze op de plank hebben liggen, te investeren, terwijl de Kunduz-coalitie heeft bedacht dat diezelfde decentrale overheden hun overtollig geld moeten stallen bij het rijk.

Cosmetisch

Beide maatregelen drukken volgens Den Haag het totale overheidstekort. Wat het schatkistbankieren, het verplicht inleveren van de spaarpot bij het rijk, lijkt dat volgens Remkes maar zo. Het beoogde doel, de verbetering van de overheidsschuld, wordt slechts zeer beperkt bereikt. ‘Het is puur een cosmetische ingreep. Het leidt tot niet meer geld in de schatkist. Macro-economisch scheelt het net helemaal niks’, blaast hij. Daar staat tegenover dat de nadelen voor de decentrale overheden onevenredig groot zijn. ‘Bij het rijk vangen we veel minder rente; 1,5 procent. Dat kost ons dus 135 miljoen op jaarbasis.’

Diefstal

Het argument dat stallen van de tegoeden bij het rijk veiliger zou zijn, slaat hij eveneens in de wind. ‘Kom op, onze beleggingen zijn veilig want gebonden aan strenge regels, die ook nog eens zijn aangescherpt na Icesave’, aldus Remkes, die erop wijst dat al het geld dat daarmee verloren dreigde te gaan, terug is.

‘Het is onverstandig dat geld weg te halen. Als het op vrijwillige basis mag, heb ik er niets op tegen. Maar dit is centraal gedicteerd, zo van: “Gij zult uw geld bij ons aanhouden.” Geld dat wij nota bene zelf hebben gespaard en dan zegt de minister van financiën: geef maar hier, tegen een niet eens reëel rentepercentage. Weet je hoe ik dat noem? Gelegaliseerde diefstal.’

Kafka

Over de Wet Hof is hij al helemaal niet te spreken. Door een verschil in de manier van boekhouden – het rijk werkt met een kasstelsel, de andere overheden met een baten- en lastenstelsel – worden volgens het wetsvoorstel zowel  investeringen als het gebruik van reserves gezien als een begrotingstekort. Zo bezien, werkt dat negatief door in het EMU-saldo. ‘Kafkaësk’, zegt Remkes. ‘Wij hebben als decentrale overheden al een sluitende begroting. Voor  investeringen is gespaard.’

Zeesluis

Gevolg van de Wet HOF is, zo hebben de drie koepelorganisaties uitgerekend, dat  volgend jaar al 800 tot 900 miljoen euro op de plank blijft liggen, oplopend tot 11 miljard euro in de hele volgende kabinetsperiode. Veel projecten worden op die manier op de helling gezet, waaronder ook grote als de nieuwe zeesluis bij IJmuiden, de verbreding van de A6 en de aanleg van de A2 bij Maastricht. ‘De centrale overheid is bezig zichzelf in de staart te bijten’, zegt Remkes. ‘En de sleutel tot het herstel van de economie ligt toch echt in de regio. Daar, in de ‘valleys’, de ‘brainports’ en de ‘mainports’ gebeurt het. De politici hebben er de mond van vol, maar dan zal er toch ook in geïnvesteerd moeten worden. De Wet HOF maakt dat onmogelijk.’

Gebelgd

De IPO-voorzitter voelt zich ook nog om een andere reden gebelgd, namelijk door de manier waarop het proces tot nu toe gelopen is. In het proces van de totstandkoming van het bestuursakkoord tussen het rijk en decentrale overheden na het aantreden van het kabinet Rutte-Verhagen is er volgens hem met geen woord over het wetsvoorstel gerept. ‘Dat had daar moeten gebeuren. Bestuurlijk is dat niet fatsoenlijk om er nu opeens op deze wijze mee te komen’, zegt Remkes. ‘Wij zijn tot afspraken bereid om onze bijdrage te leveren aan het oplossen van de financiële problemen op rijksniveau, maar niet op deze manier.’