Raden Twente zoeken grip op regio

Twentse raadsleden hebben te weinig grip op besluitvormingsprocessen van intergemeentelijke samenwerkingsverbanden. Ze willen beter geïnformeerd worden en meer kennis delen met andere raadsleden in de regio, zowel online als tijdens gezamenlijke bijeenkomsten.

Dat blijkt uit het onderzoek ‘Zicht op Twentse samenwerking’ in opdracht van de raadsgriffiers van de veertien Twentse gemeenten, uitgevoerd door student bestuurskunde Willem-Jan Velderman van de Universiteit Twente. De intergemeentelijke regelingen dreigen de raadsleden boven het hoofd te groeien. Ze beslaan een steeds groter deel van de gemeentelijke begrotingen, vooral door decentralisaties in het sociale domein.

Voldongen feiten
Twente kent negentien intergemeentelijke regelingen, die sterk variëren in omvang, schaal en reikwijdte. Raadsleden staan daarbij op afstand. ‘Eén keer per jaar bij de begrotingsbehandeling spreken ze zich uit over alle samenwerkingsverbanden waarin hun gemeente participeert. Dat is te weinig om een serieuze rol te kunnen spelen. Ze hebben vaak het gevoel voor voldongen feiten te staan’, zegt Ben Pikula, raadsgriffier van Losser.

Om hun kaderstellende en controlerende taak te kunnen uitoefenen, moeten raadsleden volgens hem beter worden geïnformeerd over de verschillende stadia van elk intergemeentelijk besluitvormingsproces en weten wanneer ze aan zet zijn. Nu kunnen ze wel tussendoor hun wethouder ter verantwoording roepen, maar weten ze niet altijd wat er speelt. Pikula: ‘Als samenwerkingsverbanden aan de orde komen in de raad, valt er vaak weinig meer aan te veranderen. Frustrerend, als je bijvoorbeeld moet bezuinigen op het plaatselijke zwembad, terwijl de intergemeentelijke samenwerking buiten schot blijft door gebrek aan informatie.’

Democratische legitimiteit
De Twentse griffiers maken zich zorgen over de democratische legitimiteit van de regionale samenwerking. Vorig jaar bundelden ze hun krachten om hier iets aan te doen en opdracht te geven voor het onderzoek naar de informatierelatie tussen raadsleden en samenwerkingsverbanden. Een extra aanleiding was de afschaffing van de Wgr-plus per 1 januari van dit jaar. Die maakte een einde aan de verplichte intergemeentelijke samenwerking.

De omschakeling naar vrijwillige samenwerking heeft geleid tot twee nieuwe gemeenschappelijke regelingen: Regio Twente (voor beleidsmatige onderwerpen) en Twentebedrijf (voor bedrijfsvoering). Om de positie van raadsleden te versterken, is een Twenteraad in het leven geroepen waarvan alle 348 raadsleden van de veertien Twentse gemeenten deel uitmaken. In het presidium van deze regioraad zit één raadslid uit elke gemeente. Voorzitter is de burgemeester van Enschede. De Twenteraad verstrekt bestuursopdrachten aan de Regio Twente. Zo zijn er al bijeenkomsten geweest over de arbeidsmarkt en de volksgezondheid. Binnenkort evalueert de Twenteraad de Agenda van Twente over de versterking van de sociaal-economische structuur. Dit betekent dat alle raadsleden kunnen meedenken over strategische thema’s die voor de hele regio van belang zijn.

Digitale kanalen
Volgens Henk Bolhaar, plaatsvervangend secretaris van de Regio Twente, stemmen de eerste ervaringen met de Twenteraad hoopvol. ‘Op die manier betrekken we raadsleden intensief bij het proces’, zegt hij. Hij is daarom enigszins verrast door de conclusie van het onderzoek dat raadsleden te weinig zicht hebben op beleid, besluitvorming en activiteiten van de gemeenschappelijke regelingen. ‘Dit geldt in elk geval niet voor ons. Als Regio Twente zijn wij koploper in het informeren van raadsleden via nieuwsbrieven en digitale kanalen. Elk raadslid kan zich, net als collegeleden en ambtenaren, aanmelden op het besloten Extranet, waar alle relevante documenten zijn in te zien. Veel raadsleden maken daar gebruik van.’

Betere afstemming
Griffier Pikula bevestigt dat de Regio Twente een voorbeeldfunctie vervult voor andere intergemeentelijke regelingen, maar vindt dat het nog beter kan. Het Extranet van de Regio Twente staat bijvoorbeeld nog los van de lokale raadsinformatiesystemen. Verder zou de Twenteraad zicht kunnen houden op alle intergemeentelijke regelingen binnen de regio. Volgens het onderzoek kan het presidium ‘een signalerende en peilende functie’ uitoefenen om de behoeften van raadsleden en samenwerkingsverbanden beter af te stemmen. De griffiers adviseren het presidium deze aanbeveling over te nemen en verder uit te werken met het Algemeen Bestuur van de Regio Twente, dat bestaat uit burgemeesters en wethouders van alle aangesloten gemeenten.

Bolhaar heeft er geen bezwaar tegen: ‘Dat is geheel aan de raadsleden zelf. Wij zullen hen optimaal faciliteren. De steun van de raden is onmisbaar voor de regionale samenwerking, al is het alleen maar omdat zij over het budgetrecht beschikken.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 17 van deze week (inog).