‘Raad moet marginalisering niet accepteren’
In hun boek De gemeenteraad heeft geen toekomst wordt een somber beeld van de positie van de gemeenteraad geschetst, maar Jasper Loots en Piet-Hein Peeters houden toch hoop: ze gaan stemmen. 'De gemeenteraad moet haar marginalisering niet accepteren.'
De gemeenteraad heeft geen toekomst. Zo heet het boek van de gepromoveerde historicus Jasper Loots en journalist Piet-Hein Peeters waarin zij bestuurders en raadsleden interviewen over de staat van de gemeenteraad. ‘Gemeenteraden moeten hun positie terugveroveren.’
Te beperkte rol gemeenteraad
Loots stond de afgelopen vier jaar gemeenten vanuit een onderzoeks- en adviesbureau bij als onderzoeker en schreef naar eigen zeggen uit bezorgdheid het dinsdag verschenen boek De gemeenteraad heeft geen toekomst, samen met Piet-Hein Peeters. ‘Ik zat twee keer in de week bij gemeenteraadsvergaderingen en dacht: ik weet niet of dit nou de rol is die een gemeenteraad moet hebben. Ik vond het te beperkt. We schreven het ook als burgers. Heeft stemmen straks wel zin?’
Veel gesomber
Tot zijn verrassing waren alle bestuurders, deskundigen en raadsleden die hij benaderde bereid mee te werken. Nog meer verrast was hij door hun analyse: veel gesomber. Van iemand als Jan Mans, die acht gemeenten achter zijn naam heeft staan, had hij niet verwacht dat die het beeld niet kon bijstellen. ‘We zijn inmiddels vervallen in ritualisme’, zegt die. ‘In een verkeerd spel.’ De schrijvers pakken drie onderwerpen op waar de gemeenteraad een rol zou moeten spelen, maar dat steeds minder doet: de drie decentralisaties, de Nationale Politie en het grondbeleid.
Waar verliest de gemeenteraad het meest de grip?
‘Vooral bij de drie decentralisaties. Dat komt goed naar voren in het interview met Marijke Vos. Straks wordt het gemeentefonds verdubbeld. Er komt 16 miljard bij. Hoe gaan raadsleden dat doen? Zij heeft het gezien bij de invoering van de Wmo. Heeft de raad van tevoren nagedacht hoe ze dit enorme project ging oppakken? Ze heeft het niet gezien. Veel raden bereidden zich daar niet goed op voor.’
De transities zijn een unieke kans voor de gemeenteraden om hun positie te versterken, zegt VNG-directeur Jantine Kriens. Dat klinkt hoopvol.
‘Zeker. Ze noemde het een dienblad met de mogelijkheid architect te worden op het sociale domein. Maar zoals Vos het zegt: dit is de Wmo maal factor 10. Gemeenten moeten volle bak aan de slag en de raad moet instemmen. Daar is geen discussie over mogelijk. Volgens hoogleraar innovatie en regionaal bestuur Marcel Boogers depolitiseren de decentralisaties. Als het over de details gaat, is het al te laat.’
Maar hoezo geen discussie en de raad moet instemmen. De raad kan toch gewoon niet instemmen?
‘Er zit teveel druk op. Dat krijgen ze te horen van bestuurders en ambtenaren. Je moet dan sterk in je schoenen staan om niet in te stemmen. Dus gaat de raad mee, net als bij het grondbeleid. “Anders trekken de projectontwikkelaars zich terug” is het dan. Maar als stempelmachine heb je niets te zeggen. Dat zie ik nu toch gebeuren en dat is een probleem.’
Waarom laat de raad dat dan gebeuren?
‘Je moet het wel durven. Soms lukt het, zoals raadslid Marry Mos uit Utrecht het voorbeeld geeft over de luchtkwaliteit, waar de raad zelf experts bij haalde. Als raad moet je keuzes maken. Volgens haar kun je wel positie hebben, maar moet je dan wel die verantwoordelijkheid nemen.
Dat gebeurt niet vaak genoeg. Een raadslid van de Stadspartij in Den Haag vond het belachelijk dat hij tot beste raadslid werd uitgeroepen, omdat alleen hij zich kennelijk zo duidelijk durfde uit te spreken.’
Verlengd lokaal bestuur is de snelst groeiende bestuurssector, schrijft u. Is dat een feit?
‘Feit is dat het snel groeit, de samenwerkingsverbanden tussen gemeenten voeren niet alleen uit, maar ontwikkelen ook, ondersteund door ambtenaren. En regionale samenwerking is ook dringend voor kleine gemeenten. Er is een verschil tussen grote en kleine gemeenten. Maar als je eenmaal in zo’n samenwerkingsverband zit, tussen sociale diensten of met de jeugdzorg, kun je er nauwelijks nog uitkomen. Het is allemaal op afstand. Je kunt als raad niet meer agenderen of sturen. Gemeenten organiseren ook hun eigen inspraak met koepels en cliëntenraden. Dat is concurrentie met de volksvertegenwoordiging en daar verliest de raad het. Ze zijn niet de regisseur van de volksraadpleging en pakken niet de regierol.’
Wat is uw conclusie na het schrijven? Doet de raad er nog toe?
‘De raad moet die positie terugveroveren. Accepteer niet dat je wordt uitgehold. Natuurlijk zijn raad en college hier allebei verantwoordelijk voor. Iemand als Mans vertelt zelfs dat hij de raad zoveel mogelijk probeerde te vermijden. Elzinga concludeert dat het dualisme niet is gelukt. De raad staat op grotere afstand en zou meer politieke keuzes kunnen maken, maar er zijn alleen meer taken naar de gemeente gegaan, niet de keuzes. De raad is een uitvoeringskantoor. Je kunt niets doen: of je bent van de verbonden partij of je hebt de bevoegdheid niet. Ik vind het ook onvoorstelbaar dat de raad besluit te bezuinigen op zichzelf. Dat een gemeentesecretaris tegen de griffier zegt: ik bezuinig zoveel, dus jullie ook 10 procent op de rekenkamercommissie. Ik begrijp dat niet. Goede democratie kost geld. Die griffier is een weeffout. Je kunt niet in je eentje de klus klaren.’
Maar ondanks alles gaat u toch weer stemmen.
‘Ja, en we wisten niet dat het daar op uit zou draaien. We wilden zelfs eerst dat de een wel ging stemmen en de ander niet, maar we doen het allebei wel om de enthousiaste en hardwerkende raadsleden een hart onder de riem te steken. Het raadslid dat zijn best doet om de raad weer “in positie” te laten komen en zelfbewust te laten zijn. Het raadslid dat het debat wil voeren, ook al ga je er niet over. De bijtertjes die buiten de gebaande paden durven te treden. Geef hun een mandaat. Er is namelijk ook geen toekomst zonder gemeenteraad. U mag niet marginaliseren.’
Reacties: 16
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Het Rijk gebruikt sinds twee jaar het Integraal Afwegings Kader, IAK, voor het formuleren van nieuw beleid en voor het opstellen van nieuwe wet- en regelgeving.
Het IAK is hét instrument om tot goede Rijksbesluiten te komen. Het middel daartoe is de verplichting om alle maatschappelijk betrokkenen in de voorfases te betrekken.
Hoe beter de wetten zijn die aan het Parlement worden voorgelegd, hoe minder de invloed van dat zelfde Parlement nog zal zijn. Alleen datgene waar nog een politieke draai aangegeven kan worden, is beïnvloedbaar. Dat zal voor Raadsbesluiten niet anders zijn.
Het is een route die naar mijn inzicht niet te veranderen is. Door de toenemende ingewikkeldheid van de samenleving, ik noem dat toename van de 'maatschappelijke entropie', is het noodzakelijk om in de voorbereidingstrajecten de hoogste kwaliteit na te streven.
Het doel van wet- en regelgeving, en van beleid, is het creëren van duidelijkheid en van eenvormig gedrag. Feitelijk is dat het verminderen van de 'maatschappelijke entropie'. Als we dat niet doen belanden we echt in een chaos.
Het gevolg daarvan is dat de invloed van degenen die democratisch gekozen zijn aan belang inboet. Deze ontwikkeling maakt het noodzakelijk dat de manier waarop aan democratie invulling wordt gegeven belangrijk gaat veranderen.
De belangrijkste verandering van de rol van democratisch verkozenen zal naar mijn mening; 'Het toezicht op het hanteren van de democratische spelregels in de voorbereidingsprocessen' worden.
Natuurlijk blijft ook het maken van politieke keuzes belangrijk. Politici en kiezers zullen echter moeten inzien dat bestuurlijke kwaliteit het, achteraf, maken van politieke keuzes die die kwaliteit aantasten, niet meer mogelijk zijn.
1. Ik zie in veel gemeenteraden een enorme worsteling met de prioriteiten.
Maar als men echt invloed/betrokkenheid wil hebben op de hoofd-items, dan zal men dat moeten agenderen en daar de tijd en energie op richten. Dat betekent wel kaders en controle op de echte hoofdlijnen doen!
2. Ik zie ook dat het politieke systeem op gemeenteraadsniveau niet goed werkt. Want waarin verschilt men nu ten aanzien van de gemeentelijke problematieken wezenlijk en onderscheidend bij de besturing van gemeenten? Zeker als wordt bedacht dat een groot deel van de regels gedelegeerde wetgeving is; dat wil zeggen door Brussel en Rijksoverheid gegevens kaders die slechts op een beperkt aantal onderdelen nog vrij kunnen worden ingevuld door gemeenten. Waarom halen we de bedrijfsvoering van een gemeente niet gewoon uit de politiek sfeer en laten de regie, sturing en controle op het dagelijks bestuur over aan een a-politieke soort raad van toezicht?!
In mijn beleving is het volgende aan de hand. Het medebewind en de sterke controle daarop (vanuit Den Haag en door allerlei non gouvermentele organisaties, zoals bijv. Eigen Huis), degradeert gemeenten tot uitvoeringskantoren van de BV Nederland. Vasthouden aan een fenomeen als de gemeenteraad die daar (indirect) democratisch toezicht op houdt, lijkt achterhaald. Juridisch dualisme heeft tot 'omgekeerd monisme' geleid (Derksen en Schaap, 2004).
De tweedeling tussen een griffie die de raad ondersteunt en een ambtelijk apparaat dat er primair voor het college is, is een veel te ver doorgevoerde vorm van dualisering. Laat de ambtenaren vooral in de informatieve fase van beleidsprocessen een rol spelen op het podium van de raad én het college. Als het om besluiten nemen gaat, is het wel helpers weg.
Tenslotte: in veel gemeenten zijn er maar weinig dermate complexe thema's dat de politiek nodig is om knopen door te hakken. In de meeste gemeenten volstaat een 'zakenkabinet' gecombineerd met directe invloed voor burgers en stakeholders. De raad heeft in dat geval niet het 'primaat', maar het 'ultimaat' (Tops en Zouridis, 2002). De raad is conflictbeheerser of (Van Poelje) een 'instituut voor restverwerking'.
Ik citeer Tops en Zouridis:
'De gemeenteraad is het orgaan dat in laatste instantie initiatieven (uit de lokale samenleving) sanctioneert of als gezaghebbend erkent. Die erkenning kan ook daar uit bestaan dat de raad de initiatieven hun gang laat gaan of zich er niet mee bemoeit. Het is minder een sturende dan een toezichthoudende of mobiliserende activiteit.'
Een mooi betoog hoe democratie, betrokkenheid, in een gemeente ingevuld kan worden.
Politici realiseren zich nog niet genoeg dat de discussie over burgerparticipatie daarin een belangrijke rol in gaat spelen. Het beroep op noaberschap voor hulp in de zorg kan alleen succesvol zijn in combinatie met betrokkenheid en elkaar de bal toespelen op diverse andere gebieden. Het is het bouwen en creëren van nieuwe hechte groepen waar onderlinge hulpverlening als vanzelf uit voort zal komen.
Interne democratie in een wijk kan niet zonder dat politici zich realiseren dat zij geen besluiten meer kunnen nemen die tegen de mening van de meerderheid van de wijk ingaan. De maakbaarheid van de samenleving is aan de burgers zelf.
Gemeenten gaan faciliteren wat burgers zelf kunnen.
Logisch dat de burger geen interesse meer heeft in het bekijken van en luisteren naar raadsleden.
Bij een groot onderwerp en veel insprekers wordt de insprekers simpel de inspreektijd afgenomen.
Als u bij stadsberichten 29 augustus 2013 Gemeente Groningen kijkt dan ziet u letterlijk de volgende tekst:
Nieuwe regels voor inspreken bij raadscommissies
De gemeenteraad van Groningen hoort bij de behandeling van belangrijke onderwerpen graag
de mening van de inwoners van de stad.
Een van de manieren om uw stem te laten horen, is
inspreken tijdens een raadscommissievergadering.
Bij het inspreken horen regels.
Een aantal daarvan is aangepast,
u leest hieronder welke.
- De totale inspreektijd per vergadering is maximaal vijftien minuten (max. 3 minuten p.p.).
- De mogelijkheid om in te spreken bij de rondvraag is
afgeschaft. (1)
- Het spreekrecht voor een eventuele tweede termijn is afgeschaft.
- Insprekers moeten zich minimaal 24 uur van tevoren
aanmelden bij de betreffende commissiegriffier.
Graag wijst de gemeenteraad u erop dat het effect van inspraak bij een commissievergadering beperkt is. Fracties hebben hun standpunt dan vaak al bepaald.
Het is effectiever om ongeveer een week voor de commissievergadering de raadsfracties
direct te benaderen.
U vindt de (contact)gegevens van raadscommissies, raadsfracties, raadsleden en commissiegriffiers
op http://gemeente.groningen.nl/gemeenteraad en in
de Stadsgids.
Op de website vindt u ook nadere informatie
over het spreekrecht.
(1) Voor het aan de orde stellen van niet
geagendeerde zaken kunt u een brief of e-mail sturen aan een raadscommissie als geheel (via de
commissiegriffier) of aan afzonderlijke raadsleden of raadsfracties
Het is verbazingwekkend dat sommige volksvertegenwoordigers met droge ogen durven te beweren dat zij door op dit budget te bezuinigen de burger een dienst bewijzen. Als het budget dat doorgaans voor het bestuursorgaan gemeenteraad beschikbaar is afgezet wordt tegen de totale omvang van de begroting dan kom je in veel gemeenten niet hoger dan 0.5 % van de begroting. Kortom waar hebben we het over ! De burger heeft recht op een sterk en goed toegeruste volksvertegenwoordiging en daar hoort voldoende budget bij. Lokale volksvertegenwoordigers lijken zich dat onvoldoende te realiseren.
Dus gemeenteraden inderdaad terug veroveren!
Geachte Lezer,
Het bestuur van de ondernemers en eigenaren in Woon en Winkelcentrum Kayershof in de Gemeente Apeldoorn heeft zeer positieve ervaringen met de Gemeente Raad en het Dualisme.
Ongeveer 10 jaar geleden stond het Winkelcentrum Kayershof een koude sanering te wachten. Volgens de nieuwe Detailhandelsvisie hadden de kleine winkelcentra geen toekomst meer. De MKB, HBD en KVK onderschreven deze visie dus Woon en Winkelcentrum Kayershof viel volgens de ambtenaren en deze belangen organisaties een sterfhuisprocedure ten deel. Wij hadden hierover een hele andere mening en wilden juist investeren en ons winkelcentrum renoveren. In ons Winkelcentrum zijn en waren specialiteiten winkels gevestigd. Wij zorgen voor meer leefbaarheid in de buurt. Wij zijn voortreffelijk bereikbaar en hebben goede en gratis parkeergelegenheid. Het nieuwe dualisme was net ingevoerd en wij gingen dan ook naar de raadsvergaderingen, spraken in en presenteerden onze plannen aan de raad en politieke partijen. Wij maakten contact met de provincie, de media, plaatsen advertenties (een hand met afgehakte vingers) enz. Op deze manier wisten wij onze belangenverenigingen (MKB en HBD ) buitenspel te zetten. Zij moeten eigenlijk mede de belangen van de lokale ondernemers behartigen maar deze belangenorganisaties worden aangestuurd door het grootwinkelbedrijf die in de besturen van deze belangenorganisaties zetelen. De makelaars en projectontwikkelaars hebben deze landelijke ketens in hun portefeuille en de ambtenaren dienen door grondspeculaties hun belang. De raad heeft het dualisme in hun besluitvorming meegenomen en de ambtenaren de opdracht gegeven om de renovatie samen met ons te realiseren en heeft ook geld hiervoor vrijgemaakt. Het is nu al weer 6 jaar een prachtig gerenoveerd winkelcentrum waar ook de allochtone ondernemer geïntrigeerd is.
Een vier jaar geleden hebben wij een businessplan gepresenteerd aan de politiek en economische zaken voor een heel nieuw type winkelcentrum. Door de economische crisis staat dit plan helaas op een laag pitje.
De ambtenaren hebben voor 2 jaar geleden een nieuw bestemmingplan voor Apeldoorn Zuid gepresenteerd hierbinnen viel ook het Woon en Winkelcentrum Kayershof. Wij hebben onze zienswijze voor dit bestemmingsplan ingediend en de problemen in dit nieuwe bestemmingplan voor Kayershof vooraf besproken met de politiek en de wethouder. Tijdens de besluitvorming hebben wij bij de raad ingesproken over onze problemen met dit bestemmingplan en het niet in behandeling nemen van een bouwvergunning van één van de eigenaren. Tevens hebben wij de plannen voor een heel nieuw en type winkelcentrum gepresenteerd. Het besluit van de raad pakte voor ons positief uit n.m.l. 100% bebouwing i.p.v. 75%. De bouwaanvraag heeft ook een positieve besluit gekregen en de winkel is vergroot
Door deze besluitvorming heeft de Raad van de Gemeente Apeldoorn er voor gezorgd dat de ondernemers/eigenaren van Woon en Winkelcentrum Kayershof konden blijven ondernemen en er geen koude sanering heeft plaats gevonden. Met de Gemeente Raad heeft het bestuur van Woon en Winkelcentrum Kayershof hele goede ervaringen en door andere belangen van ambtenaren en onze belangenverenigingen, kunnen wij niet zonder.
Een gigantische blamage,
Achter gesloten deuren !
Gemeenteraadsleden bijeen roepen ,is in Drenthe niet zo eenvoudig. Willen we als burgers gehoor krijgen,mogen we het kruit wel voor de dag halen! Zodra er verkiezingen zijn, komen de wappers en flappers uit de kast,dan moet het gebeuren. Ik noem het de schijnvertoning! De ene na de andere blunder komt boven. Er word niet meer geluisterd naar de bevolking, Grof gezegd , lijkt het er op dat men de burger geen donder in tel heeft. Ik vraag me dan ook af, wat doen we met zo'n vreselijke kliek! Het enige waar ze in Drenthe goed in zijn is het zwijgen over dubieuze praktijken. Zaken afhandelen onder de tafel door! Democratie's gekozen bestuurders,volksvertegenwoordigers horen de problemen aan de kaak te stellen. Niet verschuilen achter hun blunders. Wat we nu zien, het Drentse bestuur balanceert op de rand van de afgrond. Zij die zich bezig houden met het beschermen van dubieuze bestuurders, en de maffia praktijken beschermen! Dat bedoel ik, gewoon zo als het is . Recht voor z'n raap. Politie Drenthe , die jaren lang de criminele spelletjes heeft mee gespeeld, hoezo een betrouwbare overheid! Wat wij in Drenthe nodig zijn, integere bestuurders die hun rug recht houden. En deze kliek opruimt ! Klokkenluider misbruik & corruptie praktijken Alescon, gemeente Hoogeveen Drenthe. H. Okken.