Professioneel integriteitsbeleid moet wethouder beschermen

Wethouders moeten elkaar scherp houden, maar ook gezamenlijk professioneel integriteitsbeleid vaststellen, bleek donderdag tijdens het integriteitsseminar van de Wethoudersvereniging.

Beeldvorming overheerst feiten

Bijna driekwart van de wethouders vindt dat in de (sociale) media beeldvorming rond een integriteitskwestie overheerst ten opzichte van de feiten. Dat was een van de uitkomsten van een onderzoek van de Wethoudersvereniging onder 114 wethouders dat tijdens het seminar in Nieuwspoort werd gepresenteerd. Verder zijn wethouders verdeeld over of er een beroepsnorm moet komen omtrent integriteit. En 60 procent vindt dat screening of het maken van een risicoanalyse van nieuwe wethouders verplicht zou moeten worden.

Risicoanalyse boven screening

Op de vraag wie van de 30 aanwezige wethouders al eens was gescreend staken slechts enkele hun hand op. Dat die huidige screening nog niet zaligmakend is, verwoordde wethouder Jan van Rij (VVD, Westvoorne): ‘Ik vond dat onderzoek maar oppervlakkig. Er is niets nagetrokken. Je kunt wethouder worden, al ben je er vier keer met de kas vandoor gegaan.’ Marijntje Zweegers, hoofd van het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS) voelt meer voor een risicoanalyse in groter gezelschap dan een screening. ‘Het gaat erom of er risico’s zijn.’

Worstelen met dilemma’s

Treffend voor dilemma’s waar wethouders mee worstelen was het verhaal van wethouder Jan ten Kate (Gemeentebelangen, De Wolden). Als eigenaar van een melkveebedrijf bemoeide hij zich niet met besluitvorming over de aanleg van een rotonde bij zijn bedrijf. Vraag was waar de overgang moest komen: bij zijn bedrijf of even verderop. ‘Mijn vrouw en kinderen hebben het bedrijf verdedigd en een zienswijze ingediend.’ De openbare zienswijzen gingen naar de raad, maar Ten Kate viel op dat slechts het halve document was opgestuurd. De brief van zijn vrouw en kinderen zat er niet bij. Wat doe je dan? ‘Ik schakelde BING in die mij adviseerde het college te informeren, maar geen druk uit te oefenen.’ Ten Kate stuurde het rapport naar de fractievoorzitters en hoorde er niets meer over. ‘Omdat je er met niemand over kunt praten, heb ik me toen wel eenzaam gevoeld.’

Nadruk op integriteit onzin
‘Al die nadruk op integriteit is onzin’, stelt Han Looijen, bestuurslid van de Wethoudersvereniging en VVD-wethouder in Zaltbommel. Hij vergelijkt het met het aantal vertragingen van de NS ten opzichte van het totaal aantal ritten. ‘Maar we moeten het dus wel serieus nemen. Onderscheid dan intenties, feitelijk gedrag en beeldvorming. Overtreders schaden het vak. We moeten ons helder en onomwonden uitspreken over integriteit. Kritiek leveren op elkaar en elkaar scherp houden.’

Professioneel integriteitsbeleid
Een kolfje naar de hand van Zweegers die wees op het belang van het samen werken aan professioneel integriteitsbeleid naast individuele integriteit. ‘Elkaar scherp houden is belangrijk, maar biedt niet voldoende bescherming. Dat is nog geen goed bestuur. Met professioneel integriteitsbeleid voorkomen we integritisme. Incidenten kun je nooit uitsluiten, maar met integriteitsbeleid kun je wel goed omgaan met incidenten.’

Steunpunt Integriteitsonderzoek

De recente oprichting van het Steunpunt Integriteitsonderzoek van het BIOS biedt degenen die beslissen over het instellen van een integriteitsonderzoek een kans op onafhankelijk advies over hoe je een dergelijk onderzoek goed kunt aanpakken. Hans Groot, adviseur integriteitsonderzoek politieke ambtsdragers, adviseerde de wethouders zich dan snel te melden. ‘Dan zitten we binnen 24 uur aan tafel.’ Hij wees fijntjes op het commerciële belang van integriteitsbureaus. ‘Bureaus, zoals BING, doen over het algemeen goed onderzoek, maar het zijn wel commerciële partijen. Houd daar rekening mee.’