Plasterk: We moeten publieke dienst meer promoten

Nederland biedt op 22 en 23 juni onderdak aan het United Nations Public Service Forum. Tijdens deze VN-conferentie in Den Haag zetten landen zich in voor innovatieve en betere publieke dienstverlening. Er worden 500 deelnemers uit de 193 VN-landen verwacht, onder wie ministers, ambtenaren, overheden, experts en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven. Tijdens de conferentie maken deelnemers kennis met eersterangs voorbeelden van innovaties bij de overheid. Gastheer is demissionair minister van BZK Ronald Plasterk (PvdA). 

U opent de conferentie met VN-ondersecretaris-generaal Wu Hongbo. Wat gaat u zeggen over ‘s lands publieke dienst? 

‘De kwaliteit van onze overheden is over het algemeen heel erg goed. Het beeld is weleens van een overheid die er niets van maakt, maar je ziet dat overheidsproducten de gouden standaard zijn voor kwaliteit. Kijk naar de paspoorten, de rijbewijzen, de informatie van de Belastingdienst of het identificeren met DigiD. Omdat we er terecht vanuit gaan dat overheidskwaliteit aan de hoogste standaarden moet voldoen, is het ook onmiddellijk nieuws als er iets fout gaat.’ 

 

Als bij de laatste Kamerverkiezingen in de kieskring Den Bosch 8.000 stemmen niet zijn meegeteld....

‘Elke stem telt en iedere stem die niet geteld is, is een ernstige fout. Dat is de reden dat ik onmiddellijk een onderzoek heb gelast en dat we er later deze week plenair in de Tweede Kamer over praten. Tijdens het Public Service Forum zal het wellicht ook gaan over het al dan niet elektronisch stemmen. In de vierenhalf jaar dat ik hier zit, is telkens Estland als voorbeeld genoemd. Estland loopt voorop als het gaat om digitaliseren van de publieke dienst. Ze gaan daar vrij ver in. Ze organiseerden tien jaar geleden de eerste E-verkiezingen. Maar de bezwaren die wij hier blijven zien bij het internetstemmen hebben ze daar ook niet opgelost hoor.’ 

 

Ons landje zet zijn beste beentje voor tijdens de VN-conferentie, las ik. 

‘We presenteren op een onconventionele manier uitstekende voorbeelden van overheidsinnovatie. CBS geeft een presentatie over de Urban Data Centers, waarbij burgers, overheden en bedrijven beter inzicht krijgen in wat er in hun gemeente gebeurt. Deelnemers gaan naar De Biesbosch om geïnformeerd te worden over het programma Ruimte voor de Rivier. Vorige week had de New York Times een enorme reportage met mooie foto’s over het Nederlandse watermanagement, vooral rond Rotterdam. De kop was veelzeggend: The Dutch Have Solutions to Rising Seas. The World Is Watching. De wereld kijkt niet toe, maar komt week deze hiernaartoe! ‘God created the earth and the Dutch created the Netherlands, heb ik een Amerikaan eens horen zeggen. Er is geen vierkante meter in Nederland die niet is gepland. Ga de grens met België over en je ziet hoe de bebouwing is uitgezaaid over het platteland. We hebben een compact land waarin we erin zijn geslaagd om de verrommeling tegen te gaan. Daar komt ruimtelijke ordening aan te pas en dat is overheidsbeleid. Alles is bedacht, gegraven of omheind. De essentie van Nederland is dat we de natuur hier niet zijn gang laten gaan. Als we dat wel deden, dan liepen hier op de Turfmarkt in Den Haag zeekrabben rond in plaats van ambtenaren.’ 

 

Als we de overheid niet hadden… 

‘Het overheidsbeleid heeft enorm gewerkt. De wereld gaat vooruit. Die vooruitgang wordt voor een groot deel door overheden georganiseerd. Ik deel de statistieken weleens op Twitter. Ik heb vorige week getweet over de ongeletterdheid die wereldwijd enorm afneemt. De kindersterfte neemt af, de levensverwachting neemt toe, het aantal geweldsdoden neemt af, de diepe armoede neemt af. In mijn jeugd hadden we de actie Eten voor India. Dat is er niet meer. Twintig jaar geleden vroeg ik aan een vriend in India: “Is er nog honger bij jullie?” Toen zei-ie: “We own Tata Steel.” Er zijn uitzonderingen, zoals in sub-Sahara Afrika, maar de overheid is heel goed in staat geweest om de taken die collectief moeten worden georganiseerd aan te pakken. Denk aan de infectieziekten. Halve steden werd vroeger weggevaagd door pest en pokken. Ebola was snel onder controle. Hiv is geen dodelijke ziekte meer maar een chronische ziekte.’ 

 

De overheid doet ertoe, zegt u. Maar wat heb ik aan de overheid in het Google-tijdperk? 

‘Daar wil ik tijdens het UN Public Service Forum graag over doorpraten. De overheid heeft ervoor gezorgd dat mensen steeds onafhankelijker zijn geworden van de overheid. Je hebt bij wijze van spreken geen Postbus 51 meer nodig; je kunt zelf je informatie bij elkaar snorren. Dat leidt tot mondige burgers, tot mondige patiënten en mondige consumenten. Bedrijven als Uber en Airbnb stonden op. Dat roept de vraag op wat dan nog de rol van de overheid is. Daar we mogen best eens goed voor gaan zitten.’ 

 

Op de tweede dag van de VN-conferentie wordt de ‘waarde en de deugd’ van de publieke dienst gevierd tijdens de UN Public Service Day. Is dat nodig? 

‘Of het nu gaat om onze veiligheid, het voorkomen van besmettelijke ziekten of het verkeer en onderwijs: we zijn aangewezen op de overheid. Maar er is een beeld dat je pas écht stoer bent als je niet in de publieke dienst werkt. Het beeld is: je wilt toch niet dat je dochter met een ambtenaar thuiskomt?’ 

 

Als Franse ouder wil je één ding: dat je kroost naar de Ecole Nationale d’Administration gaat en later (top)ambtenaar wordt.  

‘Dat is bij ons niet zo. Misschien kunnen we wat van Frankrijk leren. We moeten de publieke dienst meer promoten. Als mensen zich erin gaan verdiepen, zien ze namelijk de voordelen en de mooie kanten van de publieke dienst. Laat ik even reclame maken: als je het een tijdje goed doet, kun je een vaste baan krijgen. Er wordt nagedacht over je carrière. Niemand blijft zijn leven lang bij een directie van één ministerie hangen. Je werkt met intelligente mensen. En je weet je gesterkt door de BBC-serie Yes Minister, waarin een krachtig ambtelijk apparaat het schip van staat op koers houdt, ondanks de onbezonnen plannen van de minister. Dat is voor deze conferentie ook van belang: als een ambtenaar zegt: “Mijnheer de minister, dit wilt u wel maar dat is niet verstandig, want ik heb verstand van dijken of van onderwijs”, dan moet je daar als politicus naar luisteren.’