'Persoonlijke aansprakelijkheid raad is logisch'

Het ligt voor de hand dat raadsleden persoonlijk aansprakelijk worden gesteld voor onverantwoorde uitgaven als hun gemeente onder toezicht staat. Dat zegt Douwe Jan Elzinga, hoogleraar Staatsrecht. Hij reageert op de commotie die in Delft is ontstaan door de toepassing van een wetsartikel dat dit regelt door de provincie Zuid-Holland. Sommige raadsleden van die armlastige gemeente beweren uit angst automatisch tegen voorstellen te stemmen.

Raad mist overzicht
Er is voldoende aanleiding om de Delftse gemeenteraad in de gaten te houden. Vorige maand concludeerde de Delftse Rekenkamer namelijk dat de raad  'afstandelijk' en 'reactief' betrokken is bij de enorme bezuinigingen die het college doorvoert. Dat zou onder meer komen doordat het overzicht ontbreekt. In de begrotingen staan vooral optelsommen van afzonderlijke maatregelen. De rol van de gemeenteraad, ook in vergelijking met andere gemeenten, is te gering. Die beperkt zich volgens de Rekenkamer 'tot de budgetverantwoordelijkheid in enge zin: het vaststellen van een sluitende begroting en/of sluitende meerjarenraming.’

Verscherpt toezicht
Het gaat dan ook niet goed met de financiën van de gemeente Delft. De afgelopen collegeperiode zijn er al bezuinigingen in gang gezet ter hoogte van 57 miljoen euro, maar daar moet in de huidige periode nog 11 miljoen van ingevuld worden, plus 18 miljoen aan extra bezuinigingen. In oktober vorig jaar presenteerde het college de vijfde begroting op rij met omvangrijke bezuinigingsdoelstellingen. En wel met een structureel tekort van 6 miljoen euro, waardoor de gemeente onder verscherpt toezicht van de provincie komt.

Uit eigen zak betalen

Nu blijkt dat de provincie Zuid-Holland daarbij een voorwaarde heeft gesteld; mocht de raad onverhoopt grote uitgaven goedkeuren zonder permissie van de provincie, dan moeten de volksvertegenwoordigers dat uit eigen zak betalen. Op het eerste gezicht een ongewoon harde en ouderwetse maatregel. Maar het wetsartikel is eigenlijk nog niet zo oud. ‘Bij de invoering van de dualisering is de persoonlijke verantwoordelijkheid van bestuurders en volksvertegenwoordigers overgegaan in politieke verantwoordelijkheid,’ legt Elzinga uit. ‘Maar er was één uitzondering. Indien een gemeente onder financieel toezicht van de provincie staat, kan die maatregel wel worden toegepast.’
 
Nuttig

De hoogleraar vindt het dreigement van de provincie een redelijke beslissing. ‘Het ligt voor de hand, vind ik. Als je als gemeente onder toezicht staat, lijkt het me logisch dat je bij grote uitgaven permissie aan de provincie vraagt. Die persoonlijke aansprakelijkheid is een nuttig instrument waardoor je zeker weet dat een raad niet willens en wetens toch instemt met een dure uitgave.’
 

Trend 

Het zou Douwe Jan Elzinga niet verbazen wanneer meer provincies het wetsartikel aangrijpen om onder toezicht gestelde gemeenten onder de duim te houden. Overigens wordt het dreigement van persoonlijke aansprakelijkheid vrijwel nooit uitgevoerd, geeft hij toe. Maar na wat speurwerk komt Elzinga op de die laatste uitspraak terug. ‘In de 19e eeuw is het nog eenmaal voorgekomen dat een burgemeester enkele honderden guldens aan het provinciebestuur moest betalen.’