Pastorale rol burgemeester bij rouw in coronatijd

Voor burgemeesters is er een speciale rol weggelegd bij rouwverwerking in coronatijd. Zij kunnen het verschil maken door erkenning te geven aan het verdriet.

Een vorm van collectieve rouwverwerking, met een zichtbare bijdrage van de burgemeester, leent zicht daar bij uitstek voor. Dat stellen geestelijk verzorger Caroline Straathof van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters en directeur Hans Bleijerveld van het Team Bijzondere Uitvaarten van Monuta in een handreiking voor burgemeesters over rouwverwerking in de gemeenschap.

Gedeelde smart

Tot nu toe is er volgens hen sprake van een gemengd beeld in hoeveel tijd en ruimte een burgemeester zich beschikbaar heeft gesteld voor de nabestaanden van overledenen aan corona. ‘De ene burgemeester in een zwaar getroffen gemeente heeft bij álle van de meer dan dertig sterfgevallen telefonisch contact gehad; de andere burgemeester vond dat bij deze aantallen al niet meer te doen. Daarbij speelt mee dat een burgemeester niet in alle gevallen heeft kunnen beschikken over de gegevens van overledenen en nabestaanden. Op individueel niveau ligt het dus aan de omstandigheden of de burgemeester wel dan niet persoonlijk de nabestaanden benadert als blijk van medeleven.’

Langdurig individueel contact houden met nabestaanden is voor een bestuurder niet of nauwelijks vol te houden, maar waar juist een burgemeester een verschil kan maken is dat zij of hij erkenning geeft aan het verdriet dat in de gemeenschap leeft en ‘gedeelde smart is halve smart’ tot stand helpt brengen.

Unieke positie

Omdat de coronacrisis alles weg heeft van een grote ramp, pleit dat volgens Straathof en Bleijerveld voor een breed maatschappelijk gerichte rouwverwerking. ‘Zoals bij rampen en heftige incidenten, kunnen we hier ook gebruik maken van het kringenmodel van Gerson. In de eerste kring kunnen getroffenen terugvallen op vrienden, familie en andere naasten. In de tweede kring zitten de sleutelfiguren uit de gemeenschap. De burgemeester is daar één van. Als spreekbuis en verbinder van de gemeenschap heeft de burgemeester een unieke positie, met bovendien de statuur, om juist in de huidige coronaomstandigheden een pastorale rol en steunende bijdrage te leveren.’

Lokale invulling

In hoeverre de door premier Rutte aangekondigde nationale dag van bezinning lokaal invulling gaat krijgen, zal afhangen van de behoefte die in de gemeenschap leeft. Zo waren de zuidelijke provincies in het voorjaar relatief zwaarder getroffen dan de drie noordelijke provincies. Uit een informele peiling onder bestuurders blijkt volgens Straathof en Bleijerveld dat burgemeesters van gemeenten waar wonden in de gemeenschap zijn geslagen zich wèl met een mogelijke herdenking bezighouden, terwijl deze vraag in andere, soms zelfs nabijgelegen gemeenten, niet of nauwelijks leeft.

Herhaalde aandacht

Ze wijzen erop dat veel nabestaanden in elk geval een gecompliceerd rouwproces hebben en er ook een kans is dat de coronacrisis nog niet voorbij is. ‘Terug naar de orde van de dag kan daarbij extra vervreemdend werken. Herhaalde openbare aandacht, erkenning en herinnering aan deze tijd kunnen nabestaanden helpen deze buitengewoon diepe wonden te laten helen. Mensen voelen zich dan niet slechts voor een korte periode ‘gezien’ en ‘gehoord’ in hun verdriet. Daarin kan een burgemeester wellicht een rol van betekenis spelen’, stellen ze. Deze treedt dan namens de hele gemeenschap op en biedt een platform in de vorm van een terugkerend blijk van respect dat de burgemeester aan een herdenkingsmoment of -plek toont, als symbool van steun.