Pak nalatige ouders aan met last onder dwangsom

Ouders moeten meer dwingend op hun verantwoordelijkheid worden gewezen ten aanzien van strafbaar gedrag van hun kind, was de maatschappelijke roep na recente steekincidenten onder jongeren. Om dit te bewerkstelligen wil demissionair minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker de toepassing van de last onder dwangsom onder gemeenten stimuleren.

Aanscherping
Dat schrijft hij in een Kamerbrief naar aanleiding van de Verkenning Jeugdcriminaliteit en opvoeding, die weer was aangekondigd in het actieplan Wapens en Jongeren van november vorig jaar. In de verkenning zijn juridische mogelijkheden om ouders meer dwingend op hun verantwoordelijkheid te wijzen onder de loep genomen. Daartoe zijn het privaatrecht, bestuursrecht en strafrecht bestudeerd. Ook is gekeken naar ervaren knelpunten in de dagelijkse praktijk als ouders op grensoverschrijdend gedrag van hun kind worden aangesproken. Tot slot is het Nederlandse wettelijk instrumentarium vergeleken met juridische mogelijkheden die Engeland en Wales kennen en die de delictpleging van het kind direct relateren aan de maatregelen die aan ouders kunnen worden opgelegd. Uit de verkenning concludeert Dekker dat twee sporen aanscherping behoeven: vrijwillig hulp en drang en dwang.

Vrijwillige opvoedingsondersteuning
Bij vrijwillige hulp en ondersteuning wil Dekker in overleg met gemeenten en uitvoeringsorganisaties, en met VWS als stelselverantwoordelijke, inzetten op tijdige risicosignalering en doorverwijzing en op lichtere vormen van ondersteuning in een pril stadium van probleemgedrag van het kind om daarmee te voorkomen dat later zwaardere maatregelen moeten worden ingezet. Daarnaast wil Dekker inzetten op de doorontwikkeling van effectieve vormen van vrijwillige opvoedondersteuning en gemeenten adviseren over de inzet hiervan.

Concrete afspraken met ouders
De demissionair minister wijst op het Britse Parenting Contract, een vrijwillige overeenkomst tussen ouders en de hulpverlening als ouders ondersteuning nodig hebben bij hun opvoedkundige taken met daarin een aantal voorwaarden, zoals deelnemen aan coaching of opvoedingsondersteuning. Een vergelijkbare aanpak is enkele jaren geleden door Halt beproefd met Ouders Aan Zet, schrijft Dekker. ‘Deze aanpak kan doorontwikkeld worden, ook bij andere (justitiële) uitvoeringsorganisaties dan Halt.’

Stok achter de deur
Daarbij pleit Dekker voor meer lokale toepassing van de last onder dwangsom, zoals in een aantal gemeenten al gebeurt om te voorkomen dat een kind voor de tweede keer met een wapen op straat wordt aangetroffen. Bestaande dwangmaatregelen staan vooral in het teken van kinderbescherming, schrijft Dekker. ‘Ik mis een instrument om in het stadium vóór deze ingrijpende maatregelen ook anderszins drang op de ouders uit te kunnen oefenen dan te dreigen met inperking van het gezag via een ondertoezichtstelling of uithuisplaatsing van het kind.’ Dekker ziet in het vergroten van financiële consequenties voor de ouders een extra stok achter de deur hen ertoe te bewegen strafbaar gedrag van het kind te voorkomen. ‘De last onder dwangsom biedt in dit kader interessante mogelijkheden.’

Stimuleren bij gemeenten
Als deze last onder dwangsom gepaard gaat met een hulpverleningsaanbod bij opvoedproblemen en er voorzichtig wordt omgegaan met het daadwerkelijk opleggen van de dwangsom bij meewerkende ouders, kan een dergelijk instrument meerwaarde bieden om snel in te kunnen grijpen om recidive te voorkomen. ‘Ik zal deze toepassing bij gemeenten stimuleren en daarbij in samenspraak met hen kaders opstellen, onder meer ten aanzien van het type delicten (misdrijven) en de waarborgen voor een zorgvuldige uitvoering van het proces bij het opleggen en verbeuren van een last onder dwangsom.’

Verruimen civiele aansprakelijkheid ouders
Dekker tovert nog een tweede financiële stok achter de deur uit de hoge hoed, namelijk uitbreiding van de civiele aansprakelijkheid van ouders. Nu wordt bij schade die door het kind is toegebracht aan derden in de aansprakelijkheid onderscheid gemaakt tussen kinderen jonger dan 14 jaar, kinderen van 14 en 15 jaar en kinderen van 16 jaar en ouder. Als ouders onvoldoende regels stellen en toezicht houden op kinderen in die leeftijdsfase, óók in de tweede helft van zijn puberteit, dan dienen zij ook in te staan voor de financiële gevolgen daarvan, vindt Dekker. ‘Dit kan door de civiele aansprakelijkheid van ouders te verruimen.’

Extra prikkel
De risicoaansprakelijkheid die nu voor kinderen tot 14 jaar geldt, zou dan uitgebreid kunnen worden naar kinderen van 14 en 15. Daarnaast kunnen ouders ook aansprakelijk gesteld worden voor schade die hun kind van 16 en 17 jaar veroorzaakt. ‘Dit laatste is alleen anders als zij kunnen aantonen dat zij het gedrag van hun kind niet konden voorkomen (schuldaansprakelijkheid).’ De demissionair minister verwacht dat van een verruiming van de civiele aansprakelijkstelling een extra prikkel uitgaat naar de ouders om delictpleging van het kind te voorkomen. Daarbij zou dit moeten leiden tot een grotere kans op genoegdoening voor de gedupeerden, omdat hun verhaalsmogelijkheid wordt verruimd.