‘Overheid moet vooral aanwezig zijn’

Gemeenten lopen steeds vaker tegen grenzen aan van wat de markt niet oppakt en waar zelfredzaamheid van inwoners niet reëel is. ‘Hier is geen terugtrekkende, maar juist een aanwezige overheid gewenst.’

De overheid kan lang niet alles kan overlaten aan de zelfredzame inwoner en de initiatiefrijke social entrepreneur. Dat stelt de Tilburgse gemeentesecretaris Marcel Meijs in een tegendraads essay in Binnenlands Bestuur. De overheid is volgens hem ‘een stabiliserende, rustgevende factor’ in de samenleving. ‘Niet als een blad aan de boom ombuigend met de minste of geringste trend. Tegelijkertijd werken overheidsorganisaties in het oog van de orkaan en moeten ze stand houden’, stelt hij.

Verbinden
Daarin is een speciale rol weggelegd voor de gemeentesecretaris nieuwe stijl. Het voorzichtig aan doen, dat mag er wat hem betreft vanaf vandaag van af. De gemeentesecretaris moet, net als de overheid, vooral aanwezig zijn in zowel de arena’s van bedrijfsvoering en dienstverlening, maar ook in de arena’s van het sociale domein en van het fysieke domein.

Hij of zij moet het daarbij vooral zoeken in verbinden. ‘Alles wat de gemeentesecretaris doet ‘begint en eindigt’ buiten de muren van het stadhuis: in de gemeenschappen, in de wijken, steden en regio’s. ‘Wij vertellen inwoners van onze gemeenten niet langer wat mogelijk is en wat niet. Wij moeten ze helpen hun doel te bereiken op zo’n manier dat overheidsactiviteit en burgerinitiatief elkaar versterken’, aldus Meijs. ‘De eenvoudige ‘als wij dit doen, dan gebeurt dat in de samenleving’-redenering gaat allang niet meer op.’

Top-down
Nog al te vaak baseren we ons gedrag ook op – soms verouderde – aangeleerde gedragspatronen en heldere gedragsregels, gekoppeld aan sterk van elkaar gescheiden ‘arena’s’; de private, de politieke, de publieke en de privé-arena. Volgde je de regels binnen de arena op, dan ging het volgens Meijs allemaal wel goed. Maar in de huidige tijd zijn die arena’s vermengd geraakt, waardoor gedragsregels onzeker worden. En ook bínnen de traditionele domeinen staan de oude gedragsregels onder druk.

Meijs: ‘Je moet experimenteren en uit je comfort zone stappen. En je moet anderen aanmoedigen dat ook te doen, op basis van vertrouwen en verantwoordelijkheid. Samen vooral leren en doen. Want in je eentje bereik je in deze dynamiek niets meer. Top-down is passé.’

Driehonderd gemeentesecretarissen spreken elkaar over hun rol en verantwoordelijkheid in het lokale bestuur tijdens het VGS-congres op 19 en 20 september in Tilburg. De ‘aanwezige gemeente­secretaris’ staat op dat congres centraal.

Lees het volledige essay in Binnenlands Bestuur nr. 17 van deze week