Overheid belemmert initiatieven van burgers

Overheidsinstanties willen burgerinitiatieven de ruimte geven. Maar vaak blijken ze die initiatieven juist te belemmeren. Initiatiefnemers moeten van goeden huize komen om een burgerinitiatief tegen de stroom van regelgeving, bureaucratie en financiële belemmeringen tot bloei te laten komen, zo blijkt uit het rapport ‘Burgerinitiatief. Waar een wil is …’ van de Nationale Ombudsman. 

Participatiesamenleving
Het wemelt van de burgerinitiatieven in de samenleving. En de lokale overheid is daar blij mee, want zelf treedt ze steeds meer terug en verwacht dat de burgers zelf meer invulling geven aan de participatiesamenleving. Mensen wachten daarbij niet af tot de overheid hen uitnodigt om een inbreng te leveren. Ze nemen zelf taken op zich als het bewaken van veiligheid in de wijk, de opvang van asielzoekers of het vervoeren van ouderen naar het ziekenhuis. Overheidsinstanties omarmen deze initiatieven. Maar vaak is er sprake van belemmeringen doordat de initiatieven niet een op een aansluiten op de manier van werken van de overheid of niet aansluiten bij de wet- en regelgeving. Mening initiatief komt daardoor aan een voortijdig einde.

Diploma-democratie

Burgerinitiatieven worden vaak gezien als de manier om invulling te geven aan de eigen zeggenschap van burgers over hun omgeving. Maar er worden ook vraagtekens geplaatst bij het democratisch gehalte ervan. Het gevaar bestaat dat alleen mensen met een goede opleiding, sociale vaardigheden en kennis van de gemeentelijke organisatie in staat zijn om initiatieven op te zetten. Movisie concludeerde in 2017 dat vooral blanke, hoogopgeleide Nederlanders initiatieven ontplooien, terwijl lager opgeleiden, migranten, sommige ouderen en mensen met een lichte verstandelijke beperking de weg niet kennen. Dat zou leiden tot een zogenaamde diploma-democratie. Het rapport van de ombudsman bevestigt dit beeld. Wil een initiatief slagen, dan moeten initiatiefnemers beschikken over een breed netwerk, organisatorische vaardigheden, inhoudelijke kennis en ervaring met bureaucratie. Voor hen die de taal van de ambtenaren en het bestuur niet spreken, is het een stuk moeilijker om een initiatief ondersteund te krijgen.

Onzekere financiën
Uit het rapport van de ombudsman blijkt ook dat mensen die een burgerinitiatief opzetten vooral knelpunten op financieel gebied ervaren. Vooral de onzekerheid of een subsidie wel wordt voortgezet wordt als problematisch gezien. 'Het kost de initiatieven aldoor veel energie om de financiën binnen te halen. Dit terwijl wij eigenlijk taken uitvoeren, die in het belang van de overheid zijn. Dit moet soepeler gaan lopen,’ zo schrijft een burger.

Regels

Ook krijgt een burgerinitiatief in het contact met de overheid al gauw te maken met regels en regelingen. Die regels over subsidievoorwaarden of vergunningsaanvragen kunnen ingewikkeld of veelomvattend zijn en sluiten niet één op één aan bij de plannen van een burgerinitiatief. Initiatiefnemers geven aan dat zij, wanneer ze met een idee bij de overheid aankloppen, allerlei regels tegengeworpen krijgen. 'Denk vanuit de burger en in mogelijkheden in plaats van onmogelijkheden', zo stellen veel burgers. Zij verwachten een oplossingsgerichte, meedenkende en flexibele houding van de overheid. Als hun activiteit niet binnen de voorwaarden past, zou de gemeente vanwege het maatschappelijk belang van hun initiatief een oplossing moeten zoeken binnen óf buiten de regels en niet het initiatief gelijk moeten afwijzen omdat het niet aan de regels voldoet. En vooral moeten overheden het initiatief als uitgangspunt nemen in plaats van de eigen plannen en doelstellingen.