Over twee jaar moet democratisch gat gedicht zijn

Binnen twee jaar moet en kan de democratische legitimiteit bij regionale samenwerkingsverbanden geborgd zijn. Dat stelt minister Plasterk (Binnenlandse Zaken, PvdA) in een reactie op het woensdag verschenen advies van de Raad voor het openbaar bestuur (Rob), dat Plasterk ‘pragmatisch en ‘werkbaar’ noemt. Raadslid.Nu pleit voor een gelijkmatiger vergoeding voor raadsleden uit grote en kleine gemeenten.

Geen stelselwijziging

‘Ik ben blij dat de Rob een grote stelselwijziging niet nodig acht. Binnen de bestaande Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) kan de democratische legitimiteit worden verbeterd’, aldus Plasterk. Hij deelt de opvatting van de Rob dat alle spelers hun rol moeten pakken: van raad tot en met regering. ‘Pick your fights is een goed advies aan raden. Leg je prioriteit bij die regelingen die, vanuit politiek op financieel oogpunt, de meeste aandacht vragen.’ Een grote rol acht hij ook de griffiers toe. ‘Met hun informele macht kunnen zij de raad echt helpen grip te krijgen op de regionale besluitvorming.’

Informele rol

De rol die de Rob de provincie toebedeelt – jaarlijks beoordelen of de democratische legitimiteit voldoende is geborgd en zo nodig ingrijpen – kan bij de minister op minder bijval rekenen. ‘Dat is wat mij betreft een last resort. Gemeenten en samenwerkingsverbanden moeten zelf aan de bak.’ Plasterk gaat de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten houden. D66 ziet niets in een stevige rol voor de provincie. ‘Die moet bescheiden en informeel zijn’, aldus Vera Bergkamp; de ‘aanstichtster’ voor het advies van de Rob. In een motie (april 2014) riep het D66-Kamerlid de regering op het Rob onderzoek te laten doen naar de wijze waarop de democratische legitimiteit van regionale samenwerkingsverbanden – waar gemeenten onderdeel van moeten uitmaken voor de uitvoering van de decentralisaties in het sociaal domein – kan worden gewaarborgd. Met de praktische aanbevelingen voor raad, griffie en colleges van de Rob kan die grip er komen, meent Bergkamp. ‘Het klinkt allemaal heel logisch, maar dit gebeurt nog te weinig.’

Pro-actief

Ze deelt de opvatting dat er ook buiten het gemeentehuis werk aan de winkel is. Directies van gemeenschappelijke regelingen moeten de boer op, zo stelt de Rob. ‘Zij zullen tijd en energie moeten steken om de gemeenteraden meer invloed te geven op hun werkzaamheden. Gemeenten en regionale samenwerkingsverbanden moeten heldere afspraken met elkaar maken over het pro-actief en vóór besluitvorming informeren van raden’, vindt Bergkamp.

Gedeelde verantwoordelijkheid

‘Het is logisch dat er van de gemeenteraad een assertievere, pro-actieve rol wordt verwacht. Maar het is een gezamenlijke opdracht en uitdaging, ’ stelt Mark den Boer, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (Raadslid.Nu) desgevraagd in een reactie. Gemeenteraden kunnen hun door de Rob toegedichte sleutelrol niet waarmaken als alle andere betrokkenen hun verantwoordelijkheid niet oppakken. ‘Als al die raden, griffiers, colleges, besturen van samenwerkingsverbanden, provincies en landelijke politici die verantwoordelijkheid nemen kunnen we goede stappen zetten in het stukje bij beetje dichten van het democratische gat.’

Vergoeding raadsleden

Om ervoor te zorgen dat gemeenteraadsleden de benodigde schakelkracht ontwikkelen, zich pro-actief gaan opstellen en gaan samenwerken met raadsleden uit andere gemeenten is op twee fronten ondersteuning van het ministerie van BZK nodig, onderstreept Den Boer. ‘Om te voorkomen dat raadsleden de regio er slechts bij doen, is extra budget om raadsleden hierin te trainen en te bekwamen, welkom.’ En ‘om te voorkomen dat raadsleden uit kleine gemeenten aan de kant blijven staan, moet de discussie over een gelijkmatiger vergoeding voor raadsleden uit grote en kleine gemeenten snel worden opgepakt door de minister. Er wordt van raadsleden, die toch al veel tijd kwijt zijn aan hun raadswerk, meer verwacht: meer aandacht, rapportagefuncties en meer tijdsinvestering voor de regionale samenwerkingsverbanden. Vooral voor raadsleden uit kleinere gemeenten is dat een behoorlijke taakverzwaring’, verduidelijkt Den Boer.

Lees ook het interview met Rob-voorzitter Jacques Wallage in Binnenlands Bestuur nr 25 van deze week