Oud-burgemeester pleit voor nieuwe democratie

De legitimiteit van het democratisch functioneren van gemeenteraden is in het geding, zegt oud-burgemeester Hans Alberse. Het ‘systeemwereldje’ moet plaatsmaken voor  burgerforums.

Hans Alberse vestigde zich na zijn onvermijdelijke vertrek in Oude als zzp’er en loopt dezer dagen als trainer bij ProDemos stad en land af om raadsleden, griffiers, gemeentesecretarissen en bestuurders ervan te doordringen dat ze radicaal anders moeten werken. Politiek en bestuur zouden er volgens hem verstandig aan doen om de macht over te dragen aan inwoners via jury’s en forums. ‘Want democratie is oneindig veel meer dan om de vier jaar stemmen.’

‘De legitimiteit van het democratisch functioneren van gemeenteraden is in het geding. In deze tijd vertegenwoordigt de burger graag zichzelf. En dus moeten bestuurders en inwoners in relatietherapie om het werkelijke gesprek aan te gaan. De burgemeester kan daarbij een essentiële rol spelen. Hij wordt geacht de democratische besluitvorming te bewaken. Dat is veel meer dan het voorzitten van de gemeenteraad of het toezien op de procedures in het gemeentehuis’, aldus Alberse.

Geen respect
‘Ik heb veel respect voor de raadsleden die zich met de beste bedoelingen drie avonden in de week een slag in de rondte werken, maar daar moeten ze mee ophouden. Ze moeten uit dat systeemwereldje stappen. Kijk eens terug naar het moment waarop je nog net geen raadslid was. Je sprak nog normale taal. Ik heb het zelf als raadslid ervaren. Binnen drie maanden vind je dingen normaal die helemaal niet normaal zijn. Je neemt een loopje met democratische waarden dat uitspraken moeten kloppen en waarachtig moeten zijn, er is geen respect voor het debat en je bent onbegrijpelijk’, zegt hij.

Burgerbegrotingsforum
Bestuurders en raadsleden moeten zich losmaken van de partijpolitiek, die volgens de oud-burgemeester eerder een bedreiging dan een zegen voor de democratie is. Alberse: ‘Er is een parallelle democratie nodig. Jury’s, burgerforum, burgeraudit – allerlei bestuursvormen waarin inwoners veel meer dan alleen zeggenschap hebben. Wij hebben in Oude IJsselstreek een burgerbegrotingsforum georganiseerd. Tachtig mensen op één dag in één zaal. ‘s Ochtends informatie over de begroting en ‘s middags deliberatie en in groepen doorgepraat. Eind van de middag nam men in een half uur met stemkastjes over 25 onderwerpen uit de gemeentebegroting standpunten in. Wat mij betreft zou het burgerbegrotingsforum besluitvormend mogen zijn. Laat het publiek een paar keer per jaar beslissen. Dat is de beste vorm om tot goede besluitvorming te komen, beter dan de gemeenteraad.’

Oude politiek vreet energie
Minder politiek, meer macht voor inwoners. Alleen dan kruipt de democratie uit zijn diepe crisis, gelooft Alberse. Met gewone mensen aan het roer die vertrouwen en zeggenschap hebben gekregen van gemeenteraden. Alberse: ‘Als één ding mij als wethouder en burgemeester overeind heeft gehouden, dan is het dat de dialoog met de inwoners altijd vruchtbaar is. Terwijl de oude politiek mijn energie opvrat, kreeg ik van het gesprek met inwoners altijd energie. Ik denk dat veel meer burgemeesters die ervaring hebben. Waarom stel je geen raad van 150 mensen samen, die door loting tot stand komt, drie keer per jaar bijeenkomt maar wel belangrijke beslissingen neemt? De minister kan gemeenten de ruimte geven om op een radicaal andere manier tot besluitvorming te komen. Vijf keer per jaar een burgerjury. Laten we het uitproberen; als je het waarachtig doet, gaat het echt niet mis.’

Lees het volledige interview met Hans Alberse in Binnenlands Bestuur nr. 20 van deze week (inlog)