Onderzoek uitvoering overheidsbeleid moet onafhankelijk

Onderzoek naar de uitvoering van overheidsbeleid doet Tweede Kamer vaak zelf. Dat zou beter kunnen gebeuren door een onafhankelijke raad, vinden de Leidse bestuurskundigen Frits van der Meer en Gerrit Dijkstra. ‘De Tweede Kamer is namelijk medeverantwoordelijk voor het falen van de uitvoering van haar eigen beleid.’

De Tweede Kamer neemt besluiten die een goede uitvoering van het beleid volgens beide wetenschappers lang niet altijd ten goede komen. ‘Politici willen zich profileren en hebben bij besluitvorming onvoldoende aandacht voor de uitvoering ervan. Als het mis gaat, dan wordt er meteen naar ambtenaren gewezen. De laatste tijd is er gelukkig meer aandacht voor achterliggende oorzaken. Dat is zeker een goede ontwikkeling, maar parlementair onderzoek is niet de oplossing.’

Toeslagenaffaire
De politiek, en vooral de Tweede Kamer, hebben volgens hen een belangrijke verantwoordelijkheid voor het uitvoeringsfalen. ‘Ook het rapport Donner over de toeslagenaffaire bij de belastingdienst gaat uitvoerig op die verantwoordelijkheid in. Maar ook bij de UWV, Defensie, Veiligheidsketen en andere uitvoeringsuitvoeringsorganisaties doet zich exact dezelfde problematiek voor. De politieke besluitvorming zorgt voor allerlei opeengestapelde eisen en wensen die een gedegen uitvoering compliceren en frustreren. Dit met alle negatieve consequenties van dien voor burgers en in het verlengde de overheid zelf. Die politiek reageert ook weer automatisch op een al dan niet doordachte roep uit de samenleving om strenger op te treden (zie de Bulgarencrisis) of juist iets meer te doen.’

Keuren eigen vlees
Dat de Tweede Kamer zelf een onderzoek wil doen naar de uitvoering van overheidsbeleid is in hun ogen onverstandig, zo zetten ze onlangs uiteen in De Hofvijfer. ‘Natuurlijk is het altijd goed dat de Tweede Kamer aan zelfreflectie wil doen. Echter de slager moet niet zijn eigen vlees keuren. Leden van het parlement zouden kunnen zeggen dat zij niet in de Kamer zaten toen dergelijke onwerkbare eisen werden gesteld aan uitvoeringsorganisaties. Maar dat is wat te gemakkelijk. Immers, ze laden de verdenking op zich partijgenoten te beschermen en politieke rekeningen te willen vereffenen. Dit hoeft weinig te zeggen over de diepere bedoelingen en betrouwbaarheid van betrokken Tweede Kamerleden, maar alleen al de schijn is verkeerd.’

Partijdig
Van der Meer en Dijkstra pleiten voor de oprichting van een permanente, onafhankelijke Raad voor het Overheidsfunctioneren, naar het voorbeeld van de Onafhankelijke Onderzoeksraad voor de Veiligheid. ‘Die kan wel volledig onafhankelijk onderzoek doen’, betogen de Leidse bestuurskundigen. ‘Op die manier is er geen sprake van partijdigheid en kan de overheid voor maatschappelijk draagvlak zorgen.’ Voorwaarde is wel dat die raad zorgvuldig is samengesteld zonder dat (partij) politieke rekruteringscriteria doorslaggevend zijn.