Noodverordeningen ‘zo kort mogelijk’ van kracht

Het aankondigen van de coronamaatregelen door het kabinet tijdens de persconferentie op 23 maart j.l., terwijl die maatregelen voorlopig nog geen juridische grondslag hadden, had wel degelijk nut. Dat antwoordt minister Grapperhaus op Kamervragen van D66. ‘Het op voorhand aankondigen van de maatregelen bood de bevolking een handelingskader.’

Verspreiding virus voorkomen
‘Het kan wenselijk zijn om maatregelen aan te kondigen voordat hier een grondslag voor is gecreëerd in de vorm van een noodverordening’, aldus de minister. Ondanks dat handhaving van de nieuwe maatregelen niet per direct mogelijk was, hield het grootste gedeelte van de Nederlandse bevolking zich toch uit eigen beweging aan de aangekondigde maatregelen, merkt hij op. ‘Dit deden zij niet uit angst voor handhaving, maar om verdere verspreiding van het virus te voorkomen.’ In die zin bood de aankondiging dus een ‘handelingskader’.

Bevoegdheid om noodbevel te geven
Een noodverordening kan pas straf- en bestuursrechtelijk worden gehandhaafd als deze van kracht is. De minister wijst er echter op dat de voorzitter van de veiligheidsregio ook zonder dat er een noodverordening van kracht is de bevoegdheid heeft om noodbevelen te geven. ‘Daarnaast kan de voorzitter van de veiligheidsregio bevelen geven in het kader van het toezicht op openbare samenkomsten en vermakelijkheden, met het oog op bescherming van veiligheid en gezondheid.’  Een opzettelijke overtreding van een gegeven bevel is strafbaar op grond van artikel 184 van het Wetboek van Strafrecht ‘en kan ook bestuursrechtelijk worden gehandhaafd’.

Sluiting Haagse markt via noodbevel
De drie D66-Kamerleden Den Boer, Sneller en Groothuizen wezen er op dat de sluiting van de Haagse markt plaatsvond naar aanleiding van de aankondiging van nieuwe maatregelen op 23 maart 2020 en dus vóór de inwerkingtreding van de aangepaste noodverordening. Premier Rutte zei tijdens het Kamerdebat op 26 maart dat de noodverordening ‘vandaag’ wordt vastgesteld en pas ‘de komende dagen van kracht is’. De minister legt uit dat de sluiting op 25 maart plaatsvond door middel van een noodbevel van de plaatsvervangend voorzitter van de Veiligheidsregio Haaglanden. ‘Dit gebeurde op basis van artikel 175 van de Gemeentewet en artikel 39 van de Wet veiligheidsregio’s.’

Veiligheidsregio’s betrokken bij besluitvorming
Het uitvaardigen van een noodbevel had voorkomen kunnen worden als de nieuwe maatregelen en eventuele richtlijnen voor noodverordeningen voorafgaand aan de publieke aankondiging op 23 maart waren afgestemd met de veiligheidsregio’s, leggen de Kamerleden de minister voor. Maar volgens Grapperhaus waren de veiligheidsregio’s op besluitvormingsniveau betrokken bij de nieuwe maatregelen, want ze zijn vertegenwoordigd in de nationale crisisstructuur. ‘Op grond van de aanwijzingen van de minister van VWS zijn de aangekondigde maatregelen ter bestrijding van COVID-19 vervolgens door de voorzitters van de veiligheidsregio’s omgezet in noodverordeningen.’

Complexe aangelegenheid
Die aanwijzingen zijn op 24 maart naar de veiligheidsregio’s verstuurd. Op basis daarvan hebben die een Modelnoodverordening COVID-19 en een Handreiking handhavingsstrategie noodverordening COVID-19 opgesteld. ‘Dat was een complexe aangelegenheid. Bij het opstellen van dit model met dergelijke verstrekkende consequenties moesten op basis van de aanwijzing van de minister van VWS keuzes worden gemaakt over onder meer de definities en uitzonderingen. Vervolgens is deze modelnoodverordening omgezet in 25 noodverordeningen. Binnen de wettelijke kaders blijft wel de mogelijkheid bestaan om keuzes te maken bij de handhaving in specifieke situaties.’

Noodverordening ‘zo kort als mogelijk’
De vraag is wanneer de noodverordeningen worden herroepen of afgeschaald. Volgens Grapperhaus blijven de noodverordeningen van kracht tot de minister van VWS de huidige aanwijzing intrekt. De huidige maatregelen gelden in ieder geval tot en met 28 april en het verbod op evenementen tot 1 juni. Op 21 april maakt het kabinet bekend welke maatregelen daarna nog nodig zijn. ‘Uitgangspunt is dat de noodverordeningen zo kort als mogelijk van kracht zijn.’ Communicatie over een eventuele verlenging, aanscherping of afschaling van maatregelen door het kabinet verloopt via het Nationaal Kernteam Crisiscommunicatie (NKC) en die communicatie wordt afgestemd met de veiligheidsregio’s die op hun beurt op regionaal niveau communiceren over de maatregelen.