Niet te scheutig zijn met artikel 12

Verzoeken van gemeenten om een artikel 12-status te krijgen, moeten niet te snel worden gehonoreerd. Dat stelt de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv) in een advies aan minister Liesbeth Spies (CDA) van Binnenlandse Zaken.

Houdbaarheid

Als desondanks de minister het verzoek om een extra bijdrage uit het Gemeentefonds wel toekent, dan moeten gemeenten worden verplicht de saneringsbijdrage terug te betalen. Gemeenten moeten bovendien meer tijd krijgen om de tekorten, die door eigen beleid zijn veroorzaakt, weg te werken. Zonder deze maatregelen komt de houdbaarheid van het artikel 12-stelsel mogelijk in het gedrang, zo waarschuwt de Rfv.

Preventief toezicht

Steeds meer gemeenten hebben moeite om hun begroting structureel sluitend te krijgen. Uit het jaarverslag van de Rfv blijkt dat dit jaar acht gemeenten onder preventief financieel toezicht kwamen te staan; het ‘voorportaal’ van een artikel 12-status. Hoewel niet alle acht uiteindelijk een artikel 12-gemeente worden, weet de Rfv dat de provinciale toezichthouders terughoudend zijn geweest om gemeenten het predikaat ‘preventief toezicht’ op te plakken, aldus plaatsvervangend secretaris Rfv Gerber van Nijendaal.

Tik op vingers

Voor 2012 hebben gemeenten over het algemeen nog incidentele maatregelen kunnen treffen om de begroting sluitend te krijgen. Zonder extra, meer rigoureuze maatregelen verwacht de Rfv dat veel gemeenten later dit jaar op zijn minst een tik op de vingers van de toezichthouders zullen krijgen, of alsnog onder preventief toezicht komen te staan. Van Nijendaal: ‘Dat wordt toch gevoeld als diskwalificatie van een gemeente.’

Terughoudendheid

Gezien de verslechtering van de financiele situatie bij gemeenten sluit de Rfv niet uit dat er meer gemeenten uiteindelijk een beroep gaan doen op artikel 12-steun. Onder meer door oplopende verliezen op de grondexploitatie, maar ook door de combinatie van kortingen op de budgetten bij de decentralisatie van taken en terugvallende inkomsten. Toch moet de minister niet te snel te hulp schieten. Terughoudendheid is vooral geboden bij het honoreren van grondexploitatieverliezen binnen artikel 12, adviseert de Rfv.

Risico's

‘Het zijn bedrijfsmatige risico’s. Het gaat hier niet om tekorten die bijvoorbeeld zijn ontstaan door beleid dat gemeenten van het Rijk moeten uitvoeren, zoals de bijstandswet’, stelt Van Nijendaal. De gemeenten moeten het verlies op grondexploitatie zelf nemen en binnen de eigen meerjarenbegroting oplossen. Daarvoor mag voor dit soort uitzonderlijke situaties een periode van langer dan tien jaar worden genomen, stelt de Rfv voor.