‘Niet beeldvorming, maar bewijs moet beleid bepalen’

Beeldvorming lijkt een steeds belangrijker factor te worden in de bepaling van beleid. ‘In deze tijd is het voor de ambtenaar een flinke uitdaging om weerstand te bieden aan de gedachte dat je je werk goed hebt gedaan als dat maar goed overkomt,’ meent directeur van het Centraal Planbureau Laura van Geest. 

Uitdaging
De uitdaging is volgens Van Geest om daar niet in mee te gaan. ‘Beleid moet worden gestoeld op feiten en op empirisch bewijs. Beleid is te belangrijk om op beeldvorming te worden gebaseerd,’ zo zij de CPB-directeur, die dit jaar de jaarlijkse Overheidslezing voor haar rekening nam.

Keuzes
Van Geest pleit voor beter onderbouwd beleid. ‘Hiermee wil ik niet beweren dat we met wetenschappelijke evidentie in de hand het perfecte beleid kunnen ontwerpen en uitvoeren. In de politiek gaat het om normatieve vraagstukken, vervolgens om een weging van voor- en nadelen en uiteindelijk om keuzes. De wetenschap kan en mag weging noch keuzes maken. De wetenschap kan wel informatie aandragen om tot een zo doorwrocht mogelijke keuze te komen,’ aldus de CPB-directeur.

Weinig sexy
Wie echt goed wil evalueren, stelt Van Geest, heeft data nodig om nieuw beleid in te zetten. ‘Maar ja,’ verzucht ze, ‘dat is weinig sexy en op dat moment heb je het al druk genoeg, weer een reden waardoor het er vaak niet van komt. Publicitair gezien is evalueren ten slotte weinig interessant. Successen zijn goed nieuws, maar goed nieuws is geen nieuws.’

Meetlat
Maar juist daardoor dreigt de focus op de beeldvorming te komen liggen. Ze pleit er voor organisaties langs de meetlat te leggen. ‘Is er beleid rond onderzoek en evalueren? Worden daar middelen voor vrijgemaakt? Worden data verzameld? Wordt evidentie benut bij het toekennen van subsidies?’

Doktertje spelen
Overheidsorganisaties moeten volgens Van Geest veel meer doen aan experimenteren en evalueren. ‘Mijn pleidooi gaat over verantwoord doktertje spelen in beleid. Dat vraagt om beleidsmakers die als degelijke medicijnmannen pillen voorschrijven waar dat helpt, onderzoek doen naar wat nog meer kan werken, en streng nee verkopen als er geen probaat middel is, ook al is de patiënt nog zo wanhopig.’

Lees de hele tekst van het essay van Laura van Geest in Binnenlands Bestuur nummer 22, 18 november 2016. De tekst van de Overheidslezing werd op 14 november uitgesproken tijdens de verkiezing Overheidsmanager van het jaar in de Haagse Ridderzaal.