Met voorkeurstem makkelijker een zetel verwerven

Vanaf medio 2023 kunnen kiezers op een partij of op een individuele kandidaat stemmen. Hiermee wordt het voor kandidaten makkelijker om met een voorkeurstem in de gemeenteraad, Provinciale Staten of de Tweede Kamer te komen.

Nieuw kiesstelsel

Het wetsvoorstel dat dit moet regelen – ‘Met één stem meer keus’ – ligt nu voor advies bij de Raad van State. De staatscommissie parlementair stelsel, de zogeheten commissie-Remkes, adviseerde het kabinet eind 2018 een nieuw kiesstelsel in te voeren. Het nieuwe kiesstelsel van minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken, waarover de ministerraad overenstemming heeft bereikt, gaat voor alle directe verkiezingen gelden. In het wetsvoorstel van Ollongren worden ook de kieskringen afgeschaft. Daarnaast hebben partijen meer ondersteuningsverklaringen nodig om mee te mogen doen aan de verkiezingen. Ook de waarborgsom voor nieuwe partijen die aan verkiezingen willen meedoen, gaat omhoog. Hiermee wordt het voor nieuwe partijen lastiger om aan verkiezingen mee te doen.

 

Meer ondersteuningsverklaringen

Het is niet duidelijk hoeveel extra ondersteuningsverklaringen nodig zijn en hoe hoog de waarborgsom wordt. Het wetsvoorstel wordt pas openbaar als dit, na advies van de Raad van State, naar de Tweede Kamer wordt gestuurd. De commissie Remkes adviseerde in 2018 voor de landelijke verkiezingen een minimum van 1.200 ondersteuningsverklaringen vast te stellen. Dat ligt nu nog op minimaal dertig per kieskamerkring; Nederland telt twintig kieskringen. De waarborgsom zou wat Remkes betreft stapsgewijs moeten worden verhoogd van 11.500 euro tot 36.000 euro.  

 

Kwart kiesdeler

Momenteel heeft een kandidaat veel voorkeurstemmen nodig om op eigen kracht een zetel te verwerven. Bij Kamerverkiezingen, Statenverkiezingen en raadsverkiezingen geldt nu een voorkeurdrempel van 25 procent van de kiesdeler. Bij gemeenten met minder dan negentien raadszetels ligt die drempel op 50 procent van de kiesdeler. Pas als die voorkeurdrempel is behaald, kan die kandidaat als volksvertegenwoordiger worden geïnstalleerd. De kiesdeler is het aantal uitgebrachte geldige stemmen bij een verkiezingen gedeeld door het aantal zetels.

 

Kandidaatszetels

In het nieuwe kiesstelsel verdwijnt die drempel. Eerst worden alle stemmen die op een partij of een kandidaat van de betreffende partij zijn uitgebracht, bij elkaar opgeteld. Dat vertaalt zich in een x-aantal zetels. Deze worden vervolgens naar ratio verdeeld tussen de lijstzetels en de kandidaatszetels. Stel dat een partij in totaal recht heeft op zes zetels; waarvan er vier via de lijst zijn ‘binnengehaald’ en twee door de kandidaten zelf. De eerste vier kandidaten op de kieslijst komen – op basis van de lijstzetels – in Kamer, Staten of raad. De overige twee zetels zijn bestemd voor de twee kandidaten die daarna de meeste stemmen hebben gekregen.

 

Campagne voeren

Het loont straks, meer dan nu, om actief campagne te voeren. ‘Dat de stem op een individuele kandidaat zwaarder gaat tellen dan nu, is een belangrijk onderdeel van het nieuwe kiesstelsel’, stelt Ollongren. ‘Kiezers kunnen straks een kandidaat kiezen die staat voor iets wat voor hen belangrijk is en bijvoorbeeld uit de eigen regio komt. Op die manier komen deze kandidaten sneller dan nu in de Tweede Kamer en zorgen we voor de versterking van de band tussen kiezer en gekozene.’

 

Schagense wethouder

Voor de Schagense wethouder Jelle Beemsterboer (CDA) komt die wetwijziging te laat. De nummer 28 op de CDA-kandidatenlijst voor de Kamerverkiezingen van volgende week hoopt op eigen kracht de Kamer in te komen. Het CDA heeft nu negentien Kamerzetels. In de laatste peiling van de Peilingwijzer, van 2 maart, schommelt de partij tussen de 17 en 19 zetels. Bij de laatste Kamerverkiezingen, in 2017, had een kandidaat 17.527 stemmen nodig om met een voorkeurstem in de Kamer te komen. Beemsterboer heeft er ‘goede moed in’ dat hij dat aantal gaat halen, laat hij desgevraagd weten.

 

Ondervertegenwoordigd

Sinds juni vorig jaar is de wethouder al met een fiks campagneteam (21 mensen) plannen aan het smeden en aan het uitvoeren. ‘Ik richt me met name op de regio Noord-Holland-Noord. We zijn nu als regio ondervertegenwoordigd in de Tweede Kamer. Het is belangrijk dat in de Tweede Kamer wordt begrepen wat er in onze regio leeft. Dat regionale geluid regio wil ik in Den Haag laten horen.’

 

Campagnebier

Voldoende woningbouw is een andere belangrijke drijfveer voor Beemsterboer om aan de weg te timmeren. 200 forse spandoeken, 100 billboards, een advertentiecampagne, 420.000 folders die in de brievenbussen worden gestopt, eigen gebrouwen Beemsterbier (te koop in supermarkten en speciaalzaken) en een eigen website maken deel uit van de campagne. Op het bieretiket staat het portret van Beemsterboer en de belangrijkste speerpunten van het CDA. ‘Ik heb inmiddels honderden steunbetuigingen binnen en een groot aantal mensen heeft laten weten via briefstemmen om mij te hebben gestemd.’ Het is niet duidelijk hoeveel stemmen dit jaar nodig zijn om met een voorkeursstem de Kamer in te komen. Dat is afhankelijk van het geldig aantal uitgebrachte stemmen.

 

Voorkeursstemmen in het nieuwe kiesstelsel

 

Bron: BZK