Met angst en beven wachten op de stemmers

De vrees is dat vandaag minder dan 50 procent van de kiezers gaat stemmen. Binnenlands Bestuur houdt de opkomst nauwlettend in de gaten in met name de gemeenten die vier jaar geleden de laagste en de hoogste opkomst noteerden. De sleutel tot een hoge opkomst lijkt te liggen in een continue zichtbaarheid van lokale politici en maatschappelijke betrokkenheid van de inwoners.

Allerlaagste opkomst

Eindhoven had vier jaar geleden de twijfelachtige eer met 43,6 procent de allerlaagste opkomst in het land te hebben. Schiermonnikoog troefde heel Nederland af met een opkomstpercentage van 82,5 procent. Staphorst deed het met 80,1 procent net iets slechter dan de kleinste gemeente van Nederland en Schiedam deed het met 43,9 procent net iets beter dan Eindhoven. Landelijk lag het opkomstpercentage in 2010 op 54,1 procent.

Tussenstand: stijgers en dalers

Kijkend naar vandaag noteerde Schiermonnikoog om 11 uur een tussentijdse opkomst van 31 procent. Eindhoven meldde om 12.30 uur dat 14,7 procent van de kiezers had gestemd; een krappe 2 procent minder dan 4 jaar geleden. In Staphorst had om 12 uur 19,7 procent gestemd; bijna 2 procent meer dan in 2010. Volgens onderzoeksbureau Ipsos lag de opkomst rond half 11 op 11 procent; 1 procent hoger dan 4 jaar geleden. Den Haag loopt in pas met dit beeld, steden als Rotterdam, Groningen en Maastricht melden achterblijvende cijfers. Apeldoorn (12 procent), Halderberge (14,9 procent), Borger-Odoorn (12,4 procent) en Coevorden (12,6 procent) scoren ietsje hoger.

Ontzuiling

Na de dramatisch lage opkomst in Eindhoven in 2010 werd in opdracht van burgemeester Van Gijzel onderzoek gedaan naar de oorzaak van de geringe politieke belangstelling. De Universiteit van Tilburg en de Universiteit Twente kwamen niet echt met een ‘eenduidige reden’, laat een woordvoeder desgevraagd weten. ‘Het is overigens niet alleen een Eindhovens probleem, maar in heel het zuiden van Nederland. Het zou met de ontzuiling te maken kunnen hebben.’

Geen extra budget

De gemeente heeft dit keer geen extra budget vrijgemaakt voor een campagne. Sterker: het budget is met 44.000 euro ten opzichte van 2010 gehalveerd. ‘Een hoger budget betekent niet altijd een betere campagne.’ Vier jaar geleden werd een extern bureau ingeschakeld, nu doet de gemeente het zelf. Onder de naam ‘040kiest’ is ingezet op een voornamelijk social media campagne, gecombineerd met traditionele media. Zeventien partijen doen mee; twee meer dan vier jaar geleden. Er zijn 45 raadszetels te verdelen. 176.500 mensen kunnen stemmen.

Geen campagne nodig

Schiermonnikoog heeft helemaal geen campagne nodig, stelt burgemeester Sjon Stellinga met gepaste trots. De politieke partijen hebben uiteraard wel campagne gevoerd. ‘Het gaat klinken als een ronkend verhaal’, waarschuwt hij gekscherend als hem wordt gevraagd naar de sleutel tot de altijd hoge opkomst in zijn gemeente. ‘De vermeende kloof tussen het lokaal bestuur en de burger bestaat hier niet. Iedereen komt elke dag wel een raadslid tegen.’

Grote politieke betrokkenheid

De politieke betrokkenheid is daarnaast ‘ongelooflijk groot. Een op de drie volwassenen volgt de raadsvergaderingen; op de publieke tribune dan wel via Schiermonnikoog tv.’ De onderwerpen die op de politieke agenda staan, worden op straat besproken. De kleinste gemeente van Nederland telt zo’n 750 stemgerechtigden. Vier partijen – allemaal lokale partijen – proberen een of meer van de negen raadszetels te bemachtigen. De gemeente telt een stembureau en die staat in de raadszaal zelf. ‘Kiezers beslissen zo bij wijze van spreken direct wie op welke stoel komt te zitten.’

Zichtbare politici

Op de vraag of andere gemeenten van Schiermonnikoog kunnen leren, antwoordt Stellinga terughoudend. ‘Het is makkelijk om naar andere gemeenten te wijzen.’ Maar wat volgens hem in ieder geval Schiermonnikoog helpt en werkt is dat ‘onze raadsleden continu herkenbaar, zichtbaar en aanspreekbaar zijn. Ze worden niet moe om problemen die spelen te vertalen in begrijpelijke taal.’ Stellinga hoopt vandaag op een opkomst tussen de 85 en 90 procent.

Gevulde publieke tribune

Ook in Staphorst is de politieke en maatschappelijke betrokkenheid groot, stelt burgemeester Joop Alssema. ‘De publieke tribune bij raadsvergaderingen is veelal goed gevuld en bij het lijsttrekkersdebat moesten extra stoelen worden aangesleept. De raadsleden laten zich de door de jaren heen in de gemeenschap zien.’ Vijf partijen doen een gooi naar de zeventien raadszetels: een lokale partij en vier landelijke. De landelijke kopstukken van CDA en ChristenUnie hebben Staphorst tijdens de campagne bezocht; de SGP heeft dat bewust niet gedaan, aldus Alssema. Hij hoopt dat vandaag ‘minimaal tachtig procent’ van de kiezers gaat stemmen.

Traditonele campagne

Schiedam heeft een redelijk traditionele campagne gevoerd, laat een woordvoerder weten. In tegenstelling tot 4 jaar geleden is nu ook social media ingezet. 14 fracties doen mee; er zijn 35 zetels te vergeven. Een directe oorzaak voor de traditioneel lage en fluctuerende opkomst in Schiedam (2002: 47,9 procent; 2006: 49,8; 2010: 43,9 procent) kan de woordvoerder niet geven.