Meer kans voor laaggeplaatst raadslid

Kiezers krijgen meer invloed op wie er in de gemeenteraad komen. Vanaf 2025, mogelijk al eerder, kunnen mensen een stem uitbrengen op de hele kandidatenlijst van een partij of op één kandidaat. Kandidaten hebben dan meer kans dan nu om in de raad te komen als ze voorkeursstemmen krijgen. De wijziging geldt overigens voor alle verkiezingen, behalve voor de Eerste Kamer.

Sterkere binding kiezer-gekozene

‘Door de kiezer de mogelijkheid te geven een stem uit te brengen op een partij of op een kandidaat krijgt hij of zij meer invloed op wie er bijvoorbeeld in de Tweede Kamer komt’, aldus minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken. De gedachte erachter is dat de binding tussen kiezer en gekozene sterker wordt, laat ze in een brief aan de Tweede Kamer weten. Ze verwijst naar een overleg met de Tweede Kamer vorig jaar december. Daar is uitdrukkelijk aandacht gevraagd voor de wens om het kiesstelsel niet te ingewikkeld te maken. ‘Het wordt voor de kiezer aanmerkelijk complexer als het kiesstelsel per verkiezing anders is en de kiezer per verkiezing op een andere wijze zijn stem moet uitbrengen. Als de kiezer bij de ene verkiezing wel een lijststem kan uitbrengen en bij de andere niet, zal dat voor veel kiezers moeilijk te begrijpen zijn.’ Het kabinet vindt daarom dat het Burgerforum kiesstelsel moet gelden voor alle verkiezingen, behalve de verkiezing voor de Eerste Kamer. Dan kiezen alleen Provinciale Statenleden en leden van de kiescolleges in Bonaire, Sint-Eustatius en Saba.

Aanvulling op huidige systeem
Ook op andere punten wil Ollongren het kiesstelsel wijzigen. Doel is om alle Nederlanders beter te laten vertegenwoordigen én de rechtsstaat te versterken. Een staatscommissie heeft daar eerder over geadviseerd en stelt dat de opvattingen over cruciale thema's van een meerderheid van de bevolking soms niet goed aansluiten op politieke meerderheden in het parlement. Als dit in het politieke debat onvoldoende aan bod komt, kan dat leiden tot onvrede over of vervreemding van de politiek. Een initiatiefvoorstel van de SP tot een correctief bindend referendum ligt nu in de Kamer. Het kabinet doet daar geen voorstellen over. Volgens Ollongren hebben burgers ‘onverminderd groot vertrouwen in het huidige democratische systeem. De representatieve democratie verkeert niet in een crisis, maar burgers willen meer directe zeggenschap als aanvulling op het huidige systeem’. Zo wordt nagedacht over een burgerforum waarin mensen zich kunnen bemoeien met de uitwerking van beleidsopties.

Jongereninspraak
Verder wil de minister dat er begin 2021 een landelijke vorm van jongereninspraak is. Ook gaat ze de Kamer vragen om de leeftijd voor het ondertekenen en indienen van burgerinitiatieven te verlagen van 18 naar 16 jaar. Jongerenclubs dringen daar op aan. Een verlaging van de stemgrens naar 16 jaar ziet het kabinet niet zitten. Verder moet de Eerste Kamer het recht krijgen wetsvoorstellen terug te zenden naar de Tweede Kamer en wijzigingen voor te stellen. Nu kan de Eerste Kamer een al aangenomen wetsvoorstel alleen verwerpen. De nieuwe bevoegdheid is volgens Ollongren een effectieve manier om bezwaren kenbaar te maken en verwerken. Het mag niet tot te veel vertraging leiden. Een aparte regeling komt er voor een verbod op een politieke partij, bijvoorbeeld als de partij een concrete en reële bedreiging vormt voor de democratische rechtsstaat, door de grondbeginselen ervan te ondermijnen. De rechter kan een partij nu al verbieden, als die in strijd is met de openbare orde. (ANP/Redactie)