‘Makelaars’ gaan helpen bij gemeentelijke fusies Groningen

Op uiterlijk 1 januari 2018 telt de provincie Groningen nog slechts zes gemeenten. Mede op verzoek van gemeenten zijn twee ‘makelaars’ aangesteld die de huidige gemeenten gaan helpen in hun zoektocht naar de meest geschikte fusiepartner. Begin december moeten er principebesluiten liggen van de gemeenteraden. Als de herindelingsvoorstellen onvoldoende robuust en toekomstbestendig zijn, neemt de provincie het heft in eigen hand.

Landsdeel Noord-Nederland

Dat stellen Gedeputeerde Staten van Groningen in hun ‘Visie op de bestuurlijke organisatie in Groningen’. Het is een reactie op het advies van de visitatiecommissie ‘Bestuurlijke Toekomst Groningen’. Zij adviseerde eind februari om de huidige 23 gemeenten Groninger gemeenten uiterlijk eind 2017 samen te voegen tot zes nieuwe gemeenten. Vermindering van het aantal gemeenten heeft op termijn gevolgen voor de gewenste schaal waarop de provincie opereert, realiseren GS zich. Groningen sluit wat dat betreft de vorming van een landsdeel in Noord-Nederland ‘ten principale niet uit’. Gemeentelijke opschaling is echter urgenter.

Makelaars

Sinds het verschijnen van het advies zijn er tussen gemeenten veel verkennende gesprekken gevoerd. In sommige gebieden hebben gemeenten elkaar op belangrijke onderdelen gevonden, aldus GS, maar er staan nog veel vragen en dilemma’s die nader onderzoek vergen. GS en de Vereniging Groninger Gemeenten hebben daarom twee ‘makelaars’ aangesteld die zowel gemeenten als de provincie de komende maanden bij het grootscheepse fusieproces gaat ondersteunen.

Urgent

Opschaling van het lokale bestuur is volgens GS noodzakelijk en urgent ‘ om een antwoord te geven op de maatschappelijke opgaven en uitdagingen in deze provincie’. GS koersen aan op uiterlijk 2018, maar zullen fusies die eerder tot stand kunnen komen, stimuleren. Het provinciebestuur neemt de bemiddelingsvoorstellen van de visitatiecommissie over.

Alternatieven

Gemeenten staan vrij om met andere herindelingsplannen te komen dan GS nu voor ogen hebben. Veel gemeenten hebben aan de provincie laten weten de door de visitatiecommissie voorgestelde nieuwe gemeentegrenzen niet logisch te vinden. Deze bezwaren worden met inzet van de makelaars onderzocht waarbij de haalbaarheid van andere indelingen onder de loep wordt genomen. Ook heeft bijvoorbeeld Bedum aangegeven zelfstandig te willen blijven. Als dat niet lukt, wil Bedum samengevoegd worden met Hoogeland, maar geen nieuwe gemeente vormen met − zoals het advies nu luidt − met Winsum, De Marne en delen van Eemsmond en Zuidhorn.

Toekomstbestendig

Voorwaarde voor de provincie is wel dat alternatieven ‘voldoende robuuste en toekomstbestendige gemeenten opleveren’. Alternatieven moeten ook provinciebreed een betere indeling opleveren die leiden tot evenwichtige regionale verhoudingen. ‘Witte vlekken' zijn uit den boze.

Ingrijpen

Het primaire besluit voor herindeling ligt bij de gemeenteraden. Als de gemeenten er onderling niet uitkomen, zal de provincie niet schromen in te grijpen, zo blijkt uit de visie van GS. GS kiezen in dat geval voor de herindelingsvoorstellen van de visitatiecommissie. Die ruimte wordt provincies gegeven in het nieuwe beleidskader gemeentelijke herindeling dat het ministerie van Binnenlandse Zaken recent heeft vastgesteld.

Provinciale opschaling

Reductie van het aantal gemeenten heeft op termijn consequenties voor de gewenste schaal waarop de provincie opereert, weten GS. De vorming van een landsdeel in Noord-Nederland ligt dan voor de hand. ‘In de huidige politiek-bestuurlijk context streven wij een dergelijke provinciale opschaling niet na.’ Volgens GS is de noodzaak tot provinciale opschaling minder urgent dan die van gemeenten. ‘ Wij richten ons voor wat betreft het provinciale schaalniveau eerst op het verder versterken van de samenwerking met Fryslân en Drenthe, om daarmee onze positie als Noord-Nederland in Den Haag en Europa verder te verbeteren.’