Lokale mondkapjesplicht vanwege jongeren en toeristen

De ruimte voor lokale experimenten met de mondkapjesplicht in drukke gebieden in Amsterdam en Rotterdam is ingegeven door het feit dat jongeren en toeristen zich vaak niet aan de geldende anderhalvemeternorm houden. Dat schrijft minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan de Tweede Kamer. ‘We willen allen graag weten hoe aanvullende maatregelen een bijdrage kunnen leveren aan gedragsbeïnvloeding.’

Bijzondere uitdagingen
De minister gaat in zijn antwoorden op vragen van D66-Kamerleden Maarten Groothuizen en Joost Sneller over hoe deze lokale experimenten met mondkapjes zich verhouden tot artikel 10 van de Grondwet (recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer). Volgens De Jonge kampen de veiligheidsregio’s met ‘bijzondere uitdagingen’ als het gaat om de naleving van coronamaatregelen en de handhaving daarop en bestaat er bij hen een bredere behoefte om te experimenteren met gedragsinterventies. ‘Zij krijgen de ruimte om lokaal te verkennen welke oplossingen bijdragen.’

Inzet noodverordening ‘tijdelijk mogelijk’
Hoogleraren als Jan Brouwer en Wim Voermans hebben meermaals kritiek geuit op de (langdurige) inzet van de noodverordeningen en wezen erop dat een algemene of lokale mondkapjesplicht juridisch niet kan. Maar in tegenstelling tot het standpunt van de hoogleraren, meent het kabinet dat ‘gelet op de bijzondere situatie waarin we ons bevinden bij uitzondering het inzetten van deze noodverordeningen tijdelijk mogelijk is’. ‘In het advies van de Raad van State van 25 mei 2020 kan steun worden gevonden voor dit standpunt.’ Wel is motivering van noodzaak, proportionaliteit en subsidiariteit van maatregelen steeds vereist. ‘Dit gaat dan om een goede motivatie naar tijd en plaats, op basis van de lokale ontwikkelingen rond gedragingen van de bewoners en bezoekers.’

Bestuursrechtelijke mogelijkheden
Deze lokale mondkapjesplicht nadrukkelijk een aanvulling op de anderhalvemeternorm en komt daarvoor niet in de plaats, schrijft minister De Jonge. ‘Overtreding hiervan is strafbaar (artikel 443 van het Wetboek van Strafrecht). Op schending van de mondkapjesplicht staat een boete van 95 euro en de voorzitters van de veiligheidsregio’s hebben bestuursrechtelijke mogelijkheden om hun noodverordeningen te handhaven (artikel 34 van de Tijdelijke wet COVID-19 Justitie en Veiligheid).’

Rechtszaken vóór 1 september
Mensen die na een boete een gang naar de rechter willen maken staat dat uiteraard vrij. ‘Het OM beoordeelt alle door politie en boa’s uitgeschreven processen-verbaal en weegt in elk individueel geval zorgvuldig of de zich voorgedane situatie aanleiding geeft tot het opleggen van een boete vanwege overtreding van de noodmaatregelen.’ Het is aan de rechter te beoordelen of de boete rechtmatig is opgelegd, ‘waarbij rekening zal worden gehouden met de omstandigheden van het geval’. ‘De rechtspraak en het OM spannen zich beide in om vóór 1 september 2020 een (beperkt) aantal verzetszaken tegen corona-strafbeschikkingen bij de kantonrechter aan te brengen.’

Begrip
Maar hoe gaat minister De Jonge de burger uitleggen dat hij vanuit gezondheidsperspectief geen reden ziet om een niet-medisch mondkapje te dragen, maar dat dit, onder omstandigheden, toch wordt verplicht? En is die behoefte om te experimenteren voldoende grond voor een verplichting? De Jonge zegt ‘begrip’ te hebben voor de experimenten met de mondkapjesplicht. ‘We willen allen graag weten hoe aanvullende maatregelen een bijdrage kunnen leveren aan gedragsbeïnvloeding.’

Jongeren en toeristen
Op de vraag waarom hij dan niet een oproep doet om vrijwillig mondkapjes te dragen, antwoordt de minister dat het iedereen vrij staat om een mondkapje te dragen. ‘Daarbij roepen we nadrukkelijk op dat mensen zich goed laten informeren over het correct gebruiken van die mondkapjes.’ Ook geven de voorzitters van de veiligheidsregio’s aan dat toeristen en jongeren zich juist minder laten leiden door de geldende norm en op drukke plekken handhaving op de anderhalve meter dan lastig is. De experimenten moeten uitwijzen of een mondkapjesplicht een positieve invloed kan hebben op de gedragsbeïnvloeding ‘en daarmee een goede aanvulling is op de genomen maatregelen’.