Lokale democratie heeft onderhoud nodig

De lokale democratie is sterk, maar heeft wel onderhoud nodig, stelt minister Ollongren van Binnenlandse Zaken. Gemeenten moeten meer inzetten op burgerparticipatie. ‘Als we heel eerlijk zijn, zien we te vaak dat burgerparticipatie iets is dat moet worden afgevinkt.’ Terwijl het beleid er zo veel beter van wordt.

Grote speler

Dat stelt minister Ollongren (Binnenlandse Zaken, D66) in een interview in Binnenlands Bestuur van deze week. Versterking van de lokale democratie is een van haar speerpunten van het beleid. Belangrijk, nu gemeenten steeds meer taken op zich zien afkomen. Een proces dat begon met de decentralisaties jeugd, werk en zorg en wordt gevolgd door de Omgevingswet, de energietransitie en de overgang naar aardgasvrije wijken. ’En dat gaat allemaal niet vanzelf’, erkent Ollongren, ‘ook omdat de politieke context de laatste jaren erg is veranderd. Lokale partijen, bijvoorbeeld, zijn een hele grote speler in de politieke arena geworden.’

Betrokkenheid vooraf

Daarnaast kloppen steeds meer burgers aan de deur van het gemeentehuis om taken over te nemen of om meer inspraak op te eisen. ‘De lokale democratie is sterk, maar heeft wel onderhoud nodig.’ Ze geeft een voorbeeld: ‘Als we heel eerlijk zijn, zien we nog te vaak dat burgerparticipatie voor gemeenten iets is dat slechts hoeft te worden afgevinkt. Zo van: dat hebben we ook gedaan en we hebben goede argumenten waarom we het tóch doen zoals we het oorspronkelijk zelf hadden voorgesteld. Dat proces wil je omkeren. Zo moet het tenslotte ook bij de Omgevingswet gaan werken: voordat je überhaupt je hele plan gaat ontwikkelen,moet je vragen waar bij de planontwikkeling rekening mee moet worden gehouden. Je krijgt dan een heel ander type dialoog met mensen. Betrokkenheid vooraf in plaats van bezwaren achteraf.’

Virus

Dat kan onder meer door ruimte te geven aan het Right to Challenge; het recht van burgers om taken van de overheid over te nemen als ze denken dat slimmer of goedkoper te kunnen doen. De minister wil het aantal gemeenten dat burgers deze mogelijkheid aanbiedt verdubbelen tot zo’n tweehonderd in 2022. ‘Omdat ik denk dat het bij deze tijd past om mensen de ruimte te geven en zelf verantwoordelijkheid te laten nemen. Ik zie veel voorbeelden waar dat goed gaat. Die nog zichtbaarder maken is belangrijk, want dan zullen ook andere gemeenten door dat virus worden aangestoken. Per saldo wordt je beleid er beter van.’

Ivoren toren

Maar hoe krijg je raadsleden, ambtenaren en politieke ambtsdragers zo ver dat ze meegaan in die nieuwe manier van werken,‘waarbij zo min mogelijk vanuit de ivoren toren beleid wordt bedacht en gemaakt, maar zo veel mogelijk met je gemeente, met je gemeenschap’. Een betere inhoudelijke toerusting van raadsleden en politieke ambtsdragers is een van de instrumenten die de minister inzet om die lokale democratie te versterken. Binnenlandse Zaken heeft onder meer geïnvesteerd in een digitale leeromgeving.Ollongren: ‘Raadsleden moeten in de gelegenheid worden gesteld om opleidingen te volgen en goede ondersteuning krijgen.’ Ook al om te voorkomen dat raadsleden verzuipen in hun werk.

Verkeerde selectie

Raadsleden moeten het werk kunnen doen in het beperkte aantal uren dat er voor staat, vindt de minister. ‘Je kunt aan mensen niet vragen een nóg groter deel van hun gewone werk op te offeren voor het raadswerk, want dan krijg je een verkeerde selectie. Dan krijg je alleen mensen in de raad die er tijd voor hebben. Mensen die het misschien wel zouden wíllen doen, maar denken dat het niet te combineren is met werk of gezin, haken af. Dat zou niet goed zijn.’

Lees het hele interview met minister Ollongren in Binnenland Bestuur nr. 18 van deze week (inlog)