‘Lokaal’ scoort één burgemeester

Onderzoek Binnenlands Bestuur

In 2018 waren er tot dusver 44 burgemeestersposten te vergeven. Na de raadsverkiezingen in maart kwam er een hausse aan vacatures op gang. Uit onderzoek van Binnenlands Bestuur blijkt dat, net als voorgaande jaren, vooral VVD’ers solliciteren. Voor zover te achterhalen stuurden 105 liberalen hun brief richting provinciehuis.

Met 86 brieven lieten CDA’ers zich evenmin onbetuigd, gevolgd door D66 (69). Sollicitanten van PvdA-huize waren er dit jaar de helft minder dan in 2017 – 47 om 93 – maar relatief gezien waren zij wel succesvol. Tot het ter perse gaan van dit blad scoorde de partij 7 benoemingen, evenveel als de VVD. D66 oogstte 3 posten. 15 gemeenten wachten nog op de benoeming.

Opvallend is het relatief lage aantal burgemeestersposten dat dit jaar in handen van het CDA viel. Alleen Zevenaar en Oldenzaal kregen een CDA-burgemeester. Uit het overzicht blijkt dat er drie partijloze kandidaten het tot burgemeester wisten te schoppen in Enkhuizen, Rozendaal en Achtkarspelen. Laag is verder het aantal gemeenteraden en colleges dat door burgemeesters van een lokale partij wordt voorgezeten: één – Noordoostpolder.

In 44 gemeenten viel de voorkeur in verreweg de meeste gevallen op een mannelijke kandidaat: 17. Elf gemeenten hebben een vrouwelijke burgemeester gekregen. Het zijn ook meest mannen die solliciteren: 688. Vrouwen klommen 246 keer in de pen. Wel viel 's lands grootste gemeente in handen van een vrouw – Femke Halsema (GroenLinks).

Vergeleken met vorig jaar groeit het aandeel vrouwen in het totaal aan burgemeestersbenoemingen niet. Tal van wervingsacties die de laatste jaren zijn opgezet om meer vrouwen in het lokaal bestuur te krijgen, hebben tot nu toe weinig zoden aan de dijk gezet. Het is evenmin zo dat vrouwen bij sollicitaties minder kans zouden maken. Uit eerder onderzoek blijkt eerder het tegendeel. Het is volgens Niels Karsten, universitair docent bestuurskunde aan de universiteit van Tilburg, ook niet zo dat het burgemeesterschap een typisch mannenambt is.

Hij wijt de stagnatie vooral aan de relatief kleine poel waaruit te vissen valt. De hengels worden doorgaans uitgeworpen in de vijver van het lokaal bestuur. ‘Maar daar is de spoeling dun’, zegt hij. ‘Dan ben je toch in eerste instantie aangewezen op vrouwelijke wethouders. Van de wethouders is nog steeds slechts 26 procent vrouw. Dat is relatief gezien weinig.’

Wat hem vooral opvalt aan de cijfers over 2018 is het relatief geringe aantal burgemeestersbenoemingen van lokale partijen. Al zeker tien jaar lang slepen die bij gemeenteraadsverkiezingen de meeste raadzetels in de wacht. En ze leveren van alle politieke partijen intussen de meeste wethouders. ‘Dan zou je inmiddels verwachten dat er langzamerhand ook meer burgemeesters van lokale partijen zouden zijn’, zegt Karsten. Dat het ondanks die ruim voorhanden zijnde bestuurlijke ervaring niet gebeurt, komt volgens hem deels door een minder professionele lobby.

Ook het niet hebben van Haagse lijntjes kan als een nadeel worden uitgelegd. En landelijke partijen kunnen hun voordeel met burgemeesterklasjes, waar ervaren rotten hun ervaring delen met aanstormend talent. Dat netwerk missen de lokale partijen. ‘Maar het relatief lage aantal benoemingen is misschien ook te verklaren door de lokale focus die vertegenwoordigers van lokale partijen hebben. Burgemeesters komen doorgaans niet uit de gemeente waar ze worden benoemd’, aldus Karsten.

Hoe kunnen lokale partijen dat keren? ‘Door als raad zelf actiever op zoek te gaan naar burgemeesterskandidaten en minder af te wachten wie er solliciteert of waar de commissaris van de koning mee komt aanzetten. Die ruimte is er. Alleen hij wordt beperkt benut', aldus Karsten.