Lessen trekken uit dilemma's schietpartij Alphen

Tijdens een grote calamiteit worden belangrijke beslissingen niet altijd door de burgemeester, de driehoek of het beleidsteam genomen: politie, ambulance en brandweer reageren vanuit hun professionaliteit om escalatie ter plekke te voorkomen, en overleggen vaak pas daarna. Zo besloot burgemeester Eenhoorn tijdens de schietpartij in Alphen tot ontruiming van het winkelcentrum, terwijl deze in werkelijkheid al vrijwel was afgerond.

Professionele lessen
Dat stelt onderzoeker Menno van. Duin, lector aan de politieacademie en het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid. In opdracht van de gemeente Alphen en de politie Hollands Midden onderzocht Van Duin welke professionele lessen bestuurders en uitvoerende diensten kunnen trekken uit de schietpartij. ‘Er is natuurlijk al heel veel onderzoek gedaan naar de schietpartij, maar deze richtten zich toch vooral op de vraag of er adequaat en conform de procedures  is opgetreden door politie, bestuur en hulpdiensten. De behoefte om te leren werd hierdoor niet volledig bevredigd’, aldus Van Duin.

Geen oordeel, wel dilemma’s
‘Wij hebben vooral gekeken naar hoe het is gegaan en waarom er is opgetreden zoals er is opgetreden. Zonder een oordeel te trekken kwamen we daarbij tot een aantal verrassende dilemma’s, die zich moeilijk laten oplossen maar wel gesignaleerd moeten worden.’ Zo bleek het lastig om de informatie tussen alle betrokkenen gelijktijd en evenredig te delen. ‘Omdat het strafrechtelijk onderzoek niet gebaat is bij totale openheid, zondert de driehoek zich af en neemt de hoofdofficier van justitie als snel het voortouw. Daardoor is de kans groot dat de besluitvorming verschuift van het totale beleidsteam naar de driehoek.’

Bevoegd gezag fiatteert later
Maar ook binnen de driehoek is het moeilijk up to date te blijven, zo bleek Van Duin uit gesprekken met bestuurders en uitvoerders. Hij noemt het voorbeeld van de ontruiming van het winkelcentrum die al in gang was zonder dat het bevoegde gezag daartoe had besloten. ‘Maar ook de kwestie van de identificatie van de slachtoffers was een heikel punt: hoe lang moeten de lichamen blijven liggen, wiens verantwoording is het om deze weg te halen? Nu gebeurde dat gewoon nadat iedereen klaar was. Een soort vanzelfsprekendheid waar je natuurlijk best eens goed over kunt nadenken?

Dilemma’s, dilemma’s
En zo worden er in het onderzoek nog een aantal prangende dilemma’s uit de praktijk aangestipt: wat mag je vragen en verwachten van een agent die naar zo’n schietpartij wordt gestuurd? Hoe zit het met de verantwoordelijkheid als professionals na het vinden van een dreigbrief tot ontruiming overgaan zonder het oordeel van de burgemeester af te wachten? Wat doet het met mensen als de driehoek zich losmaakt en apart zaken bespreekt die ook andere leden van het beleidsteam aangaan? Hoe ga je een persconferentie in als niet iedereen dezelfde openheid in gedachten heeft?

Geen oplossingen, geen oordeel
Volgens van Duin zijn het dit soort achterliggende vragen die in een ‘verantwoordingsonderzoek nogal eens blijven liggen. ‘Maar er was grote behoefte om dit wel aan te snijden. We hebben geen directe oplossing, we vellen geen oordeel. We hebben in kaart gebracht waar de dilemma’s liggen’.