Landschap motorbendes ‘meer fluïde’

Criminele motorbendes laten zich minder in de openbare ruimte zien. Het gevaar voor de openbare orde is daardoor afgenomen, maar zeker niet geweken. Dat blijkt uit de voortgangsrapportage Outlaw Motorcycle Gangs (OMG’s).

Bendes in beweging
Trends uit voorgaande jaren zetten verder door en zorgen ervoor dat de complexiteit van de ‘OMG- problematiek’ verder toeneemt. De bendes breiden zich nog meer uit richting het buitenland en van oorsprong Nederlandse clubs zijn in steeds meer landen actief. Daarnaast blijven de bendes veel in beweging, waardoor het OMG-landschap meer fluïde is geworden. Er ontstaan nieuwe motorbendes en de scheidslijn met criminele jeugdgroepen wordt steeds kleiner. Het aantal leden in beeld is ten opzichte van voorgaande jaren iets afgenomen, maar de problematiek is niet minder geworden. ‘Het aantal incidenten waar de clubs en individuele leden bij betrokken zijn blijft een zorgwekkend probleem’, schrijft minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid aan de Tweede Kamer.

Stevige resultaten
Het (civielrechtelijke) verbod van meerdere clubs heeft een grote bijdrage geleverd aan het grip krijgen op de OMG-problematiek. Het Hof heeft in hoger beroep bepaald dat het verbod tegen Satudarah MC, de grootste motorbende in Nederland, standhoudt, meldt de minister. Ook zijn No Surrender MC en Hells Angels MC in eerste aanleg verboden verklaard en kwam motorbende Caloh Wagoh Main Triad MC in 2018 landelijk en in zeer korte tijd al veelvuldig in beeld in strafrechtelijke onderzoeken. In 2019 heeft het Openbaar Ministerie een verzoekschrift ingediend om ook die club verboden te laten verklaren. Daarnaast zijn ze in cassatie gegaan in de civiele procedure Bandidos MC. ‘Deze successen en de stevige resultaten van de in de rapportage beschreven integrale acties maken 2019 een succesvol jaar voor de integrale aanpak.’

Stijging aantal misdrijven
Maar er zijn ook vele voorbeelden van incidenten in de openbare ruimte, zoals het plaatsen van handgranaten en steekpartijen. Daarbij is een aanzienlijk aantal van de leden in beeld betrokken bij zware criminaliteit, meldt de voortgangsrapportage. Het absolute aantal misdrijven steeg in veel categorieën delictsoorten en het aantal opgelegde vrijheidsstraffen ligt hoger. Het belang van een integrale aanpak met een focus op deze criminele motorbendes blijft daarom groot en een goede informatiepositie is daarbij onmisbaar, aldus de rapportage. ‘Investering en inspanning zijn nodig om deze positie op peil te houden, zeker omdat de motorbendes zich minder in de openbare ruimte laten zien.’

Lange adem
Grapperhaus noemt de integrale aanpak een succes, maar beaamt dat de problematiek complex is ‘en dat lossen we niet zomaar op’. OMG’s vormen een belangrijk voorbeeld van ondermijning. ‘Leden van OMG’s zijn vaak betrokken bij criminele praktijken waaronder drugshandel, witwassen, intimidatie en bedreiging van het lokale bestuur. Ondermijnende criminaliteit moet aangepakt worden.’ De minister verwacht veel van het Multidisciplinair Interventie Team (MIT) om een versterkte informatiepositie te krijgen en voor het verstoren van bedrijfsprocessen. ‘De aanpak van OMG’s is er een van een lange adem.’

APV's aangepast
De voortgangsrapportage stipt aan dat intussen leiders en sleutelfiguren van een aantal grotere criminele of zeer gewelddadige motorbendes in 2019 zijn aangehouden en een aantal eerder aangehouden leiders het afgelopen jaar in eerste aanleg is vervolgd en/of veroordeeld. Fiscaal is er 43.000 euro geïnd en/of verrekend en voor ruim 2 miljoen beslag gelegd. 'Daarmee wordt de stijgende trend van laatste jaren voortgezet.' Tientallen Nederlandse gemeenten hebben bovendien in 2019 hun algemene plaatselijke verordeningen (APV’s) aangepast. Hierdoor is expliciet opgenomen dat uiterlijke kenmerken van verboden organisaties niet zijn toegestaan in de openbare ruimte. In 2020 volgen nog meer gemeenten.

Stopgesprekken effectief
De bestuurlijke aanpak heeft geleid tot het (al dan niet tijdelijk) sluiten van vijftien clublocaties. Dat betroffen ook sluitingen van lokale/regionale supportclubs en brotherhoods, die gelieerd zijn aan de criminele motorbendes. Daarnaast is in zes gevallen de vestiging van een clublocatie geweerd. Voor de handhaving op clublocaties, evenementen en ride-outs van OMG’s worden verschillende bestuurlijke instrumenten ingezet. Stopgesprekken blijken een effectief middel, maar ook het opleggen van bestuursdwang of een last onder dwangsom, uitvoeren van controles, instellen van cameratoezicht of het opleggen van een gebiedsverbod worden ingezet, meldt de rapportage.

Bestuurlijk verbod
Het invoeren van een bestuursrechtelijk verbod kan de aanpak verder helpen, laten de partijen die samenwerken in de integrale aanpak (politie, OM, FIOD, Belastingdienst en RIEC’s-LIEC) in een apart persbericht weten. Volgens hen is bij alleen een civiel verbod het opbouwen van een dossier zeer tijdrovend. Bovendien kan de club nog in hoger beroep en cassatie gaan, wat soms jaren duurt, terwijl de motorbende dan gewoon kan doorgaan met zijn criminele activiteiten. Bij het instellen van een bestuurlijk verbod, kan de minister voor Rechtsbescherming een motorbende per direct verbieden. Er kan meteen strafrechtelijk worden opgetreden. ‘Bij een bestuurlijk verbod kunnen alle verenigingen, of ze nu formeel bestaan of niet, worden verboden. Dit maakt een dergelijk verbod, in combinatie met een civiel verbod, slagvaardiger.’

Initiatiefwetsvoorstel
In het regeerakkoord staat dat er een verbod op criminele motorbendes komt. PvdA-Kamerlid Attje Kuiken heeft hiertoe een initiatiefwetsvoorstel ingediend dat nu in de Tweede Kamer ligt. Ook ligt daar in aanvulling op dat initiatiefvoorstel een wetsvoorstel van minister Dekker voor Rechtsbescherming dat het in het algemeen eenvoudiger maakt om organisaties (civielrechtelijk) te verbieden.