‘Lage opkomst, dan ook minder raadzetels’

Breng het aantal vergadermomenten van de gemeenteraad flink terug. Investeer tegelijk in een betere en professionele ondersteuning van de raad. En verminder het aantal raadsleden door het opkomstpercentage leidend te laten zijn in het aantal te bezetten raadszetels.

Met die drie relatief eenvoudige ingrepen wordt volgens emeritus hoogleraar Meindert Fennema en adviseur Martijn Bolkestein zowel de slagkracht als de aantrekkelijkheid van de gemeenteraad vergroot. Ze stellen dat in een essay in Binnenlands Bestuur.

Te veel tijd
Lang niet alles is koek en ei in de Nederlandse gemeenteraden. Zo is de werkdruk hoog en wordt er volop geklaagd over het gebrek aan efficiëntie in het vergaderen. Daarbij valt er ook het nodige te zeggen over het representatieve karakter van de gemiddelde raad: driekwart van de raadsleden is man en de gemiddelde leeftijd is 56. ‘Met name tweeverdieners, ouders van opgroeiende kinderen en mensen met een eigen bedrijf leggen het af puur omdat zij niet over voldoende tijd beschikken voor de vele vergaderingen. Voor ouders van jonge kinderen is het moeilijk om drie avonden per week van huis te zijn en oppas te regelen. Tijd wint van kwaliteit. Wie er niet over beschikt, haakt af. Een gemiddeld raadslid besteedt 16 uur per week aan zijn raadswerk. Dat is veel te veel’, aldus Fennema en Bolkestein.

Versplintering
Veel tijd is er te winnen door efficiënter te vergaderen. ‘Op verschillende terreinen bestaan verschillende commissies die de besluitvorming in de raad voorbereiden. Standpunten worden daar uitgewisseld en bediscussieerd. Waar overeenstemming over bestaat in een commissie, kan de raad bij hamerslag besluiten. Helaas komt dat nauwelijks meer voor’, stellen. ‘Dat heeft te maken met het groeiend aantal fracties in de gemeenteraden. Bestonden raden 25 jaar geleden veelal niet uit meer dan 6 fracties waren, zijn er nu bijna altijd meer dan 10.’

Met name doordat het aantal partijen is toegenomen, werkt volgens hen het oude vergadersysteem niet meer. ‘Er is altijd wel een fractie die van mening is dat de discussie die in een raadscommissie gevoerd is opnieuw in de raad gevoerd moet worden. Het presidium wordt steeds groter en gaat dus steeds meer op een raadsvergadering lijken’, aldus de auteurs.

Het aantal vergadermomenten zou dus verminderd kunnen worden door zowel de commissievergaderingen als de presidiumvergaderingen af te schaffen. De agenda van de raadsvergaderingen wordt dan natuurlijk voller maar daar is volgens hen een mouw
aan te passen.

Professionele ondersteuning
In de eerste plaats zouden raadsleden moeten beschikken over veel meer ondersteuning dan zij nu hebben. Hun advies: bied raadsleden onafhankelijke professionele ondersteuning die door de gemeente wordt ingekocht bij externe partijen en geef fracties de beschikking over een ‘strippenkaart’ om deze expertise naar eigen inzicht in te zetten. Weliswaar hebben zij momenteel recht op ambtelijke ondersteuning, maar daarmee krijgen zij advies van dezelfde ambtenaren die de raadsvoorstellen hebben geschreven. Die ondersteuning is volgens Fennema en Bolkestein daarmee niet onafhankelijk.

In de tweede plaats zou de gemeenteraad rolvaster moeten zijn en minder vergaderen over individuele gevallen. En in de derde plaats zou het aantal raadsleden kunnen worden teruggebracht. Dit kan volgens beide auteurs door het draagvlak dat raadsleden hebben en dat wordt weerspiegeld in de opkomst bij verkiezingen, door te laten werken in het aantal te bezetten raadszetels. ‘Nauwelijks de helft van de kiesgerechtigden gaat nog stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Dat betekent dat de gemeenteraadsleden gekozen worden door de helft van de inwoners. De andere helft wil niet vertegenwoordigd worden of voelt zich niet aangesproken door de bestaande partijen’, zo stellen ze. ‘Nu is het zo dat bij een opkomst van 50 procent, toch 100 procent van de zetels bezet wordt. Als de kiesdeler altijd gebaseerd wordt op een volledige opkomst zouden bij een lagere opkomst een deel van de raadszetels onbezet kunnen blijven. Dat zou in ons voorbeeld betekenen dat bij een opkomst van 55 procent van de 21 zetels er elf zouden worden bezet. Dat levert een aanzienlijke besparing op van vergader- en spreektijd. Het reflecteert bovendien het vertrouwen dat inwoners hebben in hun gemeenteraad.’

Lees het volledige essay in Binnenlands Bestuur nr. 10 van deze week (inlog)