Keiharde conclusies raadsenquête grondbeleid Enschede

Enschede moet maximaal 85 miljoen extra afboeken op haar grond. Het college heeft de situatie de afgelopen jaren stelselmatig onderschat. De raad had te weinig kennis om dat vast te stellen.

Code rood op zijn plaats
Dat blijkt uit de conclusies van de raadsenquêtecommissie die onderzoek deed naar de financiële problemen die rondom het grondbeleid zijn ontstaan. De conclusies zijn nietsontziend. De gemeente heeft miskend dat de financiële positie van het grondbedrijf bleef verslechteren met als gevolg dat het bedrijf sinds 2008 niet meer crisisbestendig is. Waar de gemeente code oranje geeft, is code rood feitelijk op zijn plaats. Er moet 39 tot 85 miljoen extra worden afgeschreven.

College en raad maken fouten
Ondanks kritische signalen heeft het college bewust het principe omzeild om geen verlieslatende grondexploitaties te openen bij een negatieve reservepositie. Het college heeft de raad niet volledig en soms ook verkeerd geïnformeerd. Maar de gemeenteraad is zelf ook onvoldoende deskundig om de ingewikkelde materie van het grondbeleid te kunnen doorgronden. De informatie is onvoldoende doorzichtig of te weinig om besluiten te kunnen nemen over het bijsturen, prioriteren of stoppen van projecten.

Spelden in de hooiberg
Voorzitter van de raadsenquêtecommissie Eelco Eerenberg (D66) had van tevoren niet kunnen denken dat dit de uitkomsten zouden worden van het onderzoek. ‘Anders dan in Apeldoorn, waar al een probleem was, zijn wij als raad dit onderzoek begonnen om grip te krijgen op het grondbeleid. Het rapport heet ook Grip op grond. Die grip waren we kwijt. We kregen tegenstrijdige informatie. We wilde zelf uitzoeken hoe het zit. We kregen een hooiberg en wisten niet of we een speld zouden vinden. We waren niet op zoek, maar kwamen meerdere spelden tegen.’

Te veel ambities
De opvallendste conclusie vindt Eerenberg allesoverziend dat de tijden zijn veranderd. ‘Vooral de vele ambities. Natuurlijk heb je ambities nodig om iets te bereiken, maar het college was te ambitieus. Onze grondbedrijf was in een systeem gevat, maar dat kon die ambities niet aan. Toen is er een nieuw systeem, Majeure Stedelijke Investeringsopgave (MSI’s),  gemaakt waardoor de ambities wel doorgang konden vinden.’ De kleurcode van het weerstandsvermogen van het grondbedrijf staat al drie jaar op oranje. ‘Nu is die code donkeroranje en volgens onze berekeningen zelfs code rood.’

Bandbreedte
Eerenberg spreekt van een platgeslagen visie op de werkelijkheid. ‘Code groen betekent toch dat je schulden hebt. Maar die nuance zit er niet in. Elke code betekent een maatregelenpakket, maar de vraag is hoeveel is gebaseerd op prognoses en hoeveel op daadwerkelijke cijfers. De gemeenteraad zag die nuances ook niet.’ De afschrijving zal afhankelijk van het economische scenario tussen de 39 en 85 miljoen liggen. Een bandbreedte aangeven is een les die geleerd is, aldus Eerenberg. ‘We hebben geen glazen bol, dus we kunnen niet een getal noemen. Er zijn verschillende scenario’s. Vaak noemde het college wel maar een getal. Dat moet je dus niet doen.’ Inmiddels heeft het college een voorstel gedaan om 25 miljoen te vinden om het gat te vullen.

Gemakkelijk afgescheept
Voor het feit dat het college bewust principes heeft omzeild kwamen bestuurders gewoon uit. ‘Op papier komt het dan hard over, maar in de verhoren waren ze er heel open over. Het grondbedrijf is een systeem met een maximumbedrag, waarbij geen nieuwe projecten meer begonnen mogen worden. Dat vonden ze een beetje vervelend, want ze wilden nog zoveel. Toen hebben ze de MSI opgezet en was weer van alles mogelijk. Als raadslid had je de conclusie al kunnen trekken en zeker de vraag kunnen stellen of dit wel verstandig is. Maar pas nu realiseren raadsleden pas wat de risico’s waren.’ De raad kreeg een maatregelenpakket voor oranje naar groen, maar dat was beschrijvend van aard. ‘We hebben nooit bedragen ontvangen. De gemeenteraad laat zich dan gemakkelijk afschepen.’

Geen sexy onderwerp
Een goed overzicht van alle projecten in bijvoorbeeld een matrix zou geen overbodige luxe zijn. Bij raadsleden is gebrek aan kennis aan de orde van de dag. ‘Het is geen sexy onderwerp. Het wordt zo erg lastig om goede besluiten te kunnen nemen. Ja, het gaat om enorme bedragen. Toch worden dan andere afwegingen gemaakt of prioriteiten gesteld. Dit heeft kennelijk niet de hoogste prioriteit. De wethouder heeft al eens voorgesteld dat de raad een cursus volgt, omdat de materie zo ingewikkeld is. Die werd geannuleerd. Je moet dan een nieuwe datum vinden, maar dat is niet gebeurd. Blijkbaar was een vrije avond belangrijker.’

Geen tijd te verliezen
Eerenberg is benieuwd naar de conclusies van de raad volgende week dinsdag. We kunnen sowieso concluderen dat we de grip weer terug hebben. Maar we moeten snel het gesprek aangaan over hoe we het beleid gaan sturen en hoe we de juiste informatie krijgen gepresenteerd. Wat we in ieder geval moeten stoppen is besluitvorming over grote projecten door stadsdeelcommissies laten doen. Die woordvoerders zijn door al hun posten meestal half geïnformeerd en moeten over miljoenendossiers besluiten. Dat moeten we aan de centrale stad overlaten. We moeten wellicht ook kijken of we projecten kunnen stoppen. Dat moet direct na de zomer gebeuren. Het is vrij duur om tijd te verliezen en je verliest ook het momentum.’

Bekijk hier de raadsenquête