‘Intrekken vergunning boeren sneller dan onteigenen’

Om de stikstofcrisis aan te pakken, is het ‘onontkoombaar om ook al direct in te zetten op niet-vrijwillige beëindiging’ van vergunningen van boerderijen die dichtbij een beschermd natuurgebied liggen.

Stikstofcrisis

Dat heeft de landsadvocaat geschreven in een advies aan het ministerie van Landbouw, bevestigt het departement na berichtgeving van het AD. Eerder lekten al twee voorstellen uit van het kabinet om de stikstofcrisis op lange termijn aan te pakken. Die twee 'varianten' zijn naar verluidt voor advies bij een aantal instanties voorgelegd, waaronder de landsadvocaat. In de varianten wordt het onteigenen van boeren als optie besproken, ‘maar daarbij wordt gewezen op de ingrijpende gevolgen daarvan, en op het feit dat onteigeningen tot langdurige procedures aanleiding kunnen geven’, zegt de landsadvocaat. ‘Maar vanuit juridisch perspectief kan dat geen reden zijn om die instrumenten niet in te zetten.’

Sneller

De landsadvocaat, die de staat in juridische procedures bijstaat, schrijft verder dat het intrekken van een vergunning sneller soelaas kan bieden dan het onteigenen van boeren. Onteigening kan jaren duren, maar ‘met intrekking kan snel een effectief resultaat worden bereikt: minder depositie’. Met die term wordt stikstof bedoeld die neerkomt op de natuur. Het ministerie van Landbouw neemt het advies voor kennisgeving aan. Het departement benadrukt dat vrijwilligheid altijd het uitgangspunt zal zijn, maar dat dwang vooral als laatste redmiddel niet wordt uitgesloten.

Woedend
Boerenorganisatie LTO Nederland reageert woedend op het advies. 'Het scenario waarin rechtmatig verkregen en getoetste vergunningen worden ingetrokken is schandalig', zegt de lobbyclub. 'Wij accepteren onder geen beding dat boeren rechteloos gemaakt worden.' Ze roepen landbouwminister Carola Schouten op 'dit onzalige scenario in te trekken'. Volgens LTO heeft een eventueel besluit over het intrekken van vergunningen een 'ongekende' precedentwerking voor alle ondernemers in Nederland.

Verontwaardigd

Het advies van de landsadvocaat om vergunningen van boeren in te trekken om de stikstofcrisis aan te pakken, leidde ook tot verontwaardigde reacties uit de Tweede Kamer. Maar sommige parlementariërs hebben wel begrip voor het advies, dat dinsdag op straat kwam te liggen. ‘Kom op mensen. Zo gaan we toch niet met elkaar om’, zegt CDA-Kamerlid Derk Boswijk op Twitter. ‘Stikstofuitstoot moet omlaag, eens. Maar maak gebruik van autonome krimp die al bestaat, versnel die met aantrekkelijke regelingen.’

Paniekadvies

Volgens GroenLinks-Kamerlid Laura Bromet volgt ‘dit paniekadvies’ op ‘tweeënhalf jaar niets doen’. De Raad van State oordeelde in mei 2019 immers al dat de oude stikstofaanpak te weinig doet om de natuur te beschermen. Volgens haar moet er snel wat gebeuren ‘om de natuur te redden. We kunnen geen dag langer wachten op een nieuw kabinet’. VVD-Kamerlid Thom van Campen noemt het een ‘wedstrijdje ‘wie heeft de grootste gereedschapskist’’. Dat ‘brengt stikstofoplossingen absoluut niet dichterbij’, aldus de liberaal. ‘Die oplossing mag niet eenzijdig van de staat komen. Daarbij is iedereen nodig: boeren, natuurorganisaties en de industrie en zeker geen onruststokerij.’

Kwaad met kwaad

‘Hebben boeren nog rechten!?’ vraagt SGP'er Roelof Bisschop zich af. ‘Niet als het aan de landsadvocaat ligt blijkbaar. Als we kwaad met kwaad zouden willen vergelden, zou hij onmiddellijk ontslagen worden.’ D66-Kamerlid Tjeerd de Groot denkt ‘dat er steeds meer steun komt voor het idee dat je echt moet ingrijpen. Als het nodig is, dan is dit kennelijk ook een optie’, zegt hij over het eventueel intrekken van vergunningen. ‘Het werd ook al genoemd in eerdere rapporten.’ Volgens De Groot is duidelijk dat veel meer stappen nodig zijn om te voorkomen dat de natuur verder achteruitgaat. Ook om de vergunningverlening voor bijvoorbeeld bouwprojecten weer op gang te brengen. ‘Je moet doen wat nodig is. Als het nodig is, dan zul je ook impopulaire maatregelen moeten nemen’, vindt hij. Wat de D66'er betreft staat vrijwilligheid wel voorop. ‘Maar als dat geen optie is, zul je ook anders moeten kunnen ingrijpen als overheid. In het belang van de natuur en de hele maatschappij.’ (ANP)