Herindelingsverkiezingen: stempotlood mag mee naar huis

Het is een flinke klus om de herindelingsverkiezingen van woensdag coronaproof te laten verlopen. Oisterwijk en Delfzijl zijn er klaar voor. ‘Iedereen kan veilig stemmen’, stelt waarnemend burgemeester Gerard Beukema van Delfzijl. Binnenlandse Zaken kijkt, met het oog op de Kamerverkiezingen van maart, met grote belangstelling mee.

Extra stembureauleden

Woensdag zijn er herindelingsverkiezingen in Appingedam, Loppersum en Delfszijl. Deze drie gemeenten vormen per 1 januari de nieuwe gemeente Eemsdelta. Haaren wordt opgeheven en ‘verdeeld’ over Oisterwijk, Vught, Boxtel en Tilburg. Daarom zijn ook daar verkiezingen (uitgezonderd Tilburg). Die verkiezingen moeten in verband met corona en de RIVM-maatregelen aan strenge eisen voldoen. ‘De inrichting van stembureaus moet anders, er moeten extra stembureauleden worden ingeschakeld en er moest naar andere stemlokalen worden uitgekeken’, vertelt Beukema, tevens voorzitter van het Bureau Verkiezingen. Diverse scholen zagen het namelijk niet zitten om kiezers te ontvangen. In zorginstellingen worden zogeheten ‘bijzondere stembureaus’ ingericht. ‘Daar mogen alleen bewoners en personeel hun stem uitbrengen. Deze stembureaus zijn een beperkt aantal uren open’, aldus Beukema. Dat is ook in Oisterwijk zo geregeld, vertelt Marlies van de Pas, woordvoerder van de gemeente Oisterwijk. Omdat de stembureaus in zorginstellingen normaliter open staan voor alle kiezers, is dichtbij een alternatief geregeld.

Gezondheidscheck

Vanwege corona zijn extra stembureauleden actief. Het minimumaantal stembureauleden moest worden uitgebreid van drie naar vier. Er is een reservepool aangelegd, voor het geval een stembureaulid op de dag van de verkiezingen zelf verkoudheidsklachten heeft of ziek is. ‘Er is een gastheer/gastvrouw die kiezers op de maatregelen wijst, er op toeziet dat iedereen voldoende afstand houdt en zijn handen bij binnenkomst desinfecteert en eventueel een mondkapje aanreikt’, vertelt Beukema. In Oisterwijk hebben alle 26.145 kiesgerechtigden (Oisterwijk, Moergestel, Heukelom en dorp Haaren) bij hun stempas een flyer gekregen om vooraf een gezondheidscheck met vijf vragen uit te voeren. Bij onder meer verkoudheid of andere corona-gerelateerde klachten of als iemand in quarantaine zit, mag niet worden gestemd. Ook bij de ingang van alle stembureaus hangt een poster waar nogmaals op de gezondheidscheck wordt gewezen.

Potlood mee naar huis

De drie gemeenten die straks de nieuwe gemeente Eemsdelta gaan vormen, tellen 37.169 kiesgerechtigden. Iedereen die komt stemmen, krijgt het stempotlood mee naar huis. Er zijn 20.000 rode potloden besteld. In Oisterwijk worden gebruikte stempotloden meteen gereinigd. De stemhokjes zelf worden regelmatig gereinigd in zowel Oisterwijk, Delfzijl, Appingedam en Loppersum. Tevens zijn in alle stembureaus looproutes en aparte in- en uitgangen aangegeven. Ook zijn stickers op de grond geplakt zodat de 1,5 meter afstand makkelijk kan worden nageleefd. De stembureauleden zitten achter grote kuchchermen en nemen, met handschoenen aan, de stempassen in ontvangst. ‘Alles is erop gericht om het stemmen voor iedereen veilig te maken’, benadrukt Beukema. ‘We zijn alle stembureaus een voor een langs geweest om dat te controleren.’ In Oisterwijk is in september een proefopstelling gemaakt op een van de stembureaus. Daarvan is een filmpje gemaakt zodat inwoners zien hoe coronaproof stemmen werkt. Ook op de website van Eemsdelta staat een filmpje.  

Eenrichtingsverkeer

Het tellen van de uiteindelijke stemmen gaat eveneens anders dan anders, vertelt Beukema. ‘Ook dat is nu sterk gereguleerd.’ Er zijn onder meer looproutes gemaakt zodat ook de tellers elkaar niet in de weg lopen. ‘Tellers moeten gedurende het hele proces 1,5 meter afstand van elkaar houden’, vertelt Van de Pas. ‘Bij het op de juiste stapel leggen van de stembiljetten geldt bijvoorbeeld een ‘eenrichtingsverkeer’ waardoor tellers elkaar niet passeren en de afstand kunnen houden.’

Livestream

De uitslagenavond zal niet zoals normaliter krioelen van politici en belangstellenden die gezamenlijk vol spanning de uitslag van de verkiezingen afwachten. ‘In Delfzijl komen de tien lijsttrekkers, de drie burgemeesters en een interviewer bij elkaar. Van ’s avonds elf uur tot half een worden de uitslagen bekend gemaakt en reacties aan de lijsttrekkers gevraagd. Dat wordt via een livestream uitgezonden’, aldus Beukema. De voorzitter van de Veiligheidsregio heeft toestemming voor de bijeenkomst gegeven. In Oisterwijk verzorgt de lokale omroep een livestream. Ook daar zullen lijsttrekkers via interviews om een reactie op de verkiezingsuitslag worden gevraagd. ‘We proberen er zoveel mogelijk wat van te maken’, aldus Van de Pas.

Lagere opkomst

In Oisterwijk worden mensen opgeroepen gespreid te komen stemmen. ‘Nu iedereen zo veel mogelijk thuiswerkt, moet dat mogelijk zijn’, stelt Van de Pas. Ook is in de communicatie nadrukkelijk gewezen op de mogelijkheid anderen te machtigen. Beukema betreurt het dat briefstemmen nog niet mogelijk is en dat stembureaus niet al een aantal dagen voor de verkiezingsdag open mogen zijn; iets dat bij de Kamerverkiezingen wel mogelijk wordt. Ook had hij graag gezien dat er al drie in plaats van twee volmachten zouden mogen worden afgegeven. Hij houdt rekening met een lagere opkomst. ‘Bij reguliere raadsverkiezingen zitten we op een opkomstpercentage van zo’n vijftig procent. Bij herindelingsverkiezingen is de opkomst altijd lager. Samen met corona kan dat leiden tot een nog lagere opkomst’, aldus Beukema. ‘We hopen echter op een zo hoog mogelijke uitkomst. We zeggen tegen iedereen dat stemmen veiliger is dan boodschappen doen in een supermarkt.’

Snelle evaluatie

Alle herindelingsgemeenten hebben de afgelopen periode bij de voorbereidingen intensief contact gehad met het ministerie van Binnenlandse Zaken, inclusief minister Ollongren. ‘Daar was altijd veel ruimte voor vragen’, weet Van de Pas. ‘We hebben volop informatie uitgewisseld’, aldus Beukema. De herindelingsverkiezingen worden, met het zicht op de Kamerverkiezingen, snel geëvalueerd. Minister Ollongren streeft ernaar de evaluatie voor het kerstreces naar de Tweede Kamer te sturen.