Herindelingsperikelen in het land

De herindelingsgolf lijkt voorbij, maar her en der in het land moet en staat er nog een en ander te gebeuren. Vooral in Noord-Holland, Noord-Brabant, Groningen en mogelijk in Zuid-Holland. Dat blijkt uit een inventarisatie van Binnenlands Bestuur. 

Overblijvers

Veendam, Pekela en Stadkanaal zijn straks de enig zelfstandig overgebleven Groningse gemeenten, als in 2021 Appingedam, Delfzijl en Loppersum zijn gefuseerd.  ‘De bal over de bestuurlijke toekomst ligt nu bij de drie gemeenten, in het huidige college komt dit niet meer aan bod’, laat een woordvoerder van de provincie weten. De drie gemeenten staan echter lijnrecht tegenover elkaar.

Geen toegevoegde waarde

‘De gemeenteraad van Pekela is nog altijd voor een herindeling met de gemeenten Stadskanaal en Veendam en is tegen een herindeling met alleen Veendam’, aldus een woordvoerder van Pekela. Het college volgt het standpunt van de raad. Stadskanaal wil herindelen, mits het op een constructieve manier gebeurt. Het klimaat is daar nu niet naar, zo laat de gemeente weten. Veendam wil niet per se zelfstandig blijven, maar wil dat een fusie toegevoegde waarde heeft voor de inwoners. De enige herindelingsoptie die er in de provincie nog is – Veendam, Pekela, Stadskanaal – heeft in de ogen van de Veendamse raad onvoldoende toegevoegde waarde en is van onvoldoende strategisch belang. Veendam wil het liefst fuseren met Pekela, maar Pekela wil niet alleen met Veendam fuseren.

Zelfstandig

Na het afblazen van de herindelingen in de Gooi- en Vechtstreek door Gedeputeerde Staten van Noord-Holland ligt er ook in de vijf Noord-Hollandse gemeenten werk te wachten. Huizen wil zelfstandig blijven, Hilversum gaat zich de komende tijd bezinnen en in overleg met andere gemeenten bekijken hoe het verder moet. ‘De vraagt wat de regio nodig heeft, komt dan aan de orde’, aldus een woordvoerder van Hilversum. Blaricum en Laren zijn blij dat de keuze aan henzelf wordt gelaten. ‘We willen graag zelfstandig blijven en zijn heel tevreden over hoe de samenwerking nu gaat’, zo laat een woordvoerder van de samenwerkende BEL-gemeenten (Blaricum, Eemnes en Laren) weten.

Ambtelijk en bestuurlijk
Ook elders in de provincie borrelt het. Het college van Landsmeer wil graag fuseren met Waterland en Edam-Volendam. Deze twee gemeenten moeten daar, voor de zomer van dit jaar, een besluit over nemen. Als alle seinen op groen gaan, zou herindeling rond 2022/2023 een feit kunnen zijn. De burgemeesters van Velsen, Beverwijk en Heemskerk hebben gesteld dat dit jaar een besluit moet worden genomen over de bestuurlijke toekomst van de drie gemeenten. Er moet een einde komen aan de al lang lopende discussie. Weesp en Amsterdam gaan in juni ambtelijk fuseren, voorafgaand aan een bestuurlijke fusie die per uiterlijk 2026 beklonken moeten zijn. Heerhugowaard en Langedijk hebben vorige maand besloten tot een ambtelijke fusie per 2020 en een bestuurlijke fusie per 2022. Beemster en Purmerend hebben vorig jaar besloten tot bestuurlijke fusie per 2022.

Provinciale zorgen

De provincie heeft zorgen over Wormerland en Oostzaan die sinds 2010 samenwerken als OVER-gemeenten. Zij vraagt zich af of de ‘door de OVER-gemeenten ingezette koers van intensivering van de samenwerking voldoende versterking van de bestuurskracht zal opleveren en of dit er niet toe zal leiden dat deze gemeenten restproblematiek worden’, zo laat een woordvoerder van de provincie weten. Fusie met Landsmeer, Waterland en Edam-Volendam of met Zaanstad zouden opties kunnen zijn. ‘Als blijkt dat de raadsbesluiten over vorm, partner(s) en tijdpad niet te verenigen zijn met elkaar, of als de intensivering van de OVER-gemeenten onvoldoende resultaat blijkt te hebben, zal de provincie, gezien het nieuwe landelijke beleidskader herindeling, het gesprek aangaan met de minister van BZK om dit vraagstuk aan te kaarten en te bezien welke oplossingen de minister in de context van de door haar uitgesproken Thorbeckelezing wil onderzoeken. En wat volgens de minister de rol van de provincie daarbij zou kunnen zijn’, aldus de woordvoerder. Ollongren stelde in haar Thorbeckelezing van oktober open te staan voor bestuurlijke experimenten.

Maashorstgemeente

In Noord-Brabant verdwijnt Haaren in 2021 als zelfstandige gemeente; zij splitst zich op. Biezenmortel gaat naar Tilburg, Esch naar Boxtel, Haaren naar Oisterwijk en Helvoirt naar Vught. Landerd en Uden willen per 2022 fuseren tot Maashorstgemeente. In een aantal Brabantse gemeenten is de bestuurlijke toekomst nog niet helemaal duidelijk. Zo willen Boxmeer, Cuijk en Sint-Anthonis per 2022 fuseren, maar houden de deur open voor Grave en Mill en Sint Hubert. De raad van Grave ziet één grote gemeente Land van Cuijk niet zitten. Ze gaat kijken of zij zelfstandig kan blijven of met Cuijk en Mill en Sint Hubert kan fuseren, zo is in de raad van november besloten.

Federatie

Het is de vraag wat er met Reusel-De Mierden, Bergeijk, Bladel en Eersel gaat gebeuren. Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant had de gemeenten twee keuzes gegeven: een federatie met deze vier gemeenten vormen of een herindeling van Reusel-de Mierden, Bladel en Eersel. Alle gemeenten hebben voor zelfstandigheid gekozen; een keuze die de provincie hen niet gaf. Het is nog de vraag wat de provincie gaat doen. Mogelijk dat het ook rond deze gemeenten eerst het nieuwe beleidskader herindelingen van Ollongren wil afwachten. Tot die tijd hebben GS in ieder geval de herindeling Eindhoven-Nuenen in de ijskast gezet. Dat voorstel komt er weer uit als het nieuwe beleidskader er is; dat zal naar verwachting deze maand door de ministerraad worden vastgesteld.

Herijking

Het Limburgse Landgraaf is aan herindeling met Heerlen ontkomen. Beide gemeenten moeten wel de samenwerking met Brunssum, Kerkrade, Simpelveld en Voerendaal gaan versterken, zo heeft minister Ollongren besloten. Het is geen vrijblijvend proces. Direct na de zomer moeten de gemeenten een verkenning klaar hebben naar de mogelijkheden voor die herijkte intergemeentelijke samenwerking. Zij moet medio 2020 haar beslag krijgen.

Pril en broos

In Zuid-Holland zijn de onderhandelingen over een ambtelijke fusie tussen de gemeenten Hellevoetsluis, Brielle en Westvoorne gestaakt. De drie gemeenten oriënteren zich nu op de vraag hoe en in welke vorm ze verder willen samenwerken. In dat kader wordt door de gemeenten héél voorzichtig gekeken of een bestuurlijke fusie op de lange termijn een optie is voor de drie gemeenten, maar dat is in een nog heel pril en broos stadium.

Lees meer over gemeentelijke herindelingen in Binnenlands Bestuur nr. 1 (inlog)