Herindeling van ‘bovenaf’ moet in de ban

In een nieuw regeerakkoord moet worden vastgelegd dat gemeentelijke herindelingen van ‘bovenaf’ uit den boze zijn. Ook moet de opschalingskorting van tafel. Dat geld moet terugvloeien in het gemeentefonds.

Open brief

Dat schrijven wethouders en fracties van de gemeenten Binnenmaas, Cromstrijen, Korendijk, Haren en Landgraaf in een open brief aan informateur Edith Schippers. De brief is ook namens de burgercomités in Haren, Hoeksche Waard en Landgraaf geschreven. De vijf gemeenten zijn fel tegen de door de provincies Zuid-Holland (Binnenmaas, Cromstrijen, Korendijk), Groningen (Haren) en Limburg (Landgraaf) opgelegde herindeling.

Menselijke maat

In hun strijd tegen de naderende herindeling hebben de vijf gemeenten nu de koppen bij elkaar gestoken en een open brief naar de informateur gestuurd. Daarin stellen ze dat in gemeenten met een schaal tot circa 45.000 inwoners de menselijke maat nog bestaat, maatschappelijke verbanden sterk zijn en burgers en bestuur elkaar nog kennen. ‘Zij kunnen over het algemeen hun huidige en toekomstige taken goed aan en staan het dichtst bij de burgers’, aldus de open brief. ‘In zulke gemeenten is de bereidheid van burgers groot om zich vrijwillig in te zetten voor hun gemeenschap en verbinding aan te gaan met het gemeentebestuur. Hier kunnen het bestuur en de ambtelijke organisatie echt luisteren naar wat er in de samenleving speelt en inwoners laten meedenken en meebeslissen. Bestuurskracht is hier gemeenschapskracht.’

Maatschappelijk verlies

Maar zulke gemeenten worden door voortgaande schaalvergroting steeds schaarser, waarschuwen de briefschrijvers. ‘Het maatschappelijk verlies is hiervan groot, zeker wanneer een gemeentelijke herindeling niet het resultaat is van een maatschappelijk breed gedragen proces, waarin inwoners en volksvertegenwoordigers actief hebben geparticipeerd. Dat is zeker het geval bij de door provincies geïnitieerde herindelingen van bovenaf, tegen de wil van een of meer betrokken gemeenten en hun inwoners.’

Geen draagvlak

In een nieuw regeerakkoord moeten twee afspraken worden gemaakt over de inrichting van het lokaal bestuur, stellen de vijf gemeenten in hun open brief. De eerste is dat herindelingen niet meer door provincies mogen worden opgelegd. De provincie heeft wel ‘een actieve rol bij de oplossing van bestuurlijke en financiële problemen’. De tweede is dat de opschalingskorting van de baan moet. Deze was sinds het regeerakkoord Rutte II van kracht, en hing samen met de (voorgenomen) vorming van 100.000-plus gemeenten. Daar is inmiddels een streep doorgezet. VNG en de G32 hebben eerder voor afschaffing van die opschalingskorting gepleit. Als de twee maatregelen in een nieuw regeerakkoord worden opgenomen, ‘wordt verzekerd dat maatschappelijk draagvlak, menselijke maat, maatschappelijke verbanden en optimale mogelijkheden voor burgerbetrokkenheid en actieve burgerparticipatie grenzen stellend zijn bij opschaling van gemeenten. Dit levert een belangrijke bijdrage aan (herstel van) vertrouwen van de burgers in de politiek’, aldus de open brief.

Hoger beroep

Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland willen dat Binnenmaas, Cromstrijen, Korendijk met Oud-Beijerland en Strijen samen de gemeenten Hoeksche Waard gaan vormen. Haren moet van GS van Groningen gaan fuseren met Groningen en Ten Boer en GS van Limburg werken toe naar een fusie van Heerlen en Landgraaf. Haren voert al tijden een felle strijd tegen de plannen; woensdag speelt het hoger beroep dat het burgercomité Haren tegen de provincie Groningen heeft aangespannen. Het college van Landgraaf heeft een brief aan demissionair minister Plasterk geschreven met de vraag een stokje voor de herindelingsplannen te steken. Daarop is nog geen antwoord gekomen. Het college van Landgraaf heeft recent laten weten het herindelingsadvies, uit protest, niet ter inzage te leggen.